Phải nghiêm cấm việc chiếm dụng tiền đóng BHXH của NLĐ
Những ngày này, anh Trương Huy Dội, nguyên là nhân viên giao hàng chi nhánh Long Thành của Công ty Thương mại Dịch vụ Vận tải Xuất nhập khẩu Thiên Thành (TP Thủ Đức, TPHCM) và gần 30 lao động của công ty này vẫn mòn mỏi chờ đợi công ty đóng tiền, chốt và trả sổ BHXH.
Anh Dội làm ở công ty khoảng đầu năm 2020, đến tháng 3.2023 thì xin nghỉ việc. Hằng tháng, công ty vẫn trừ tiền lương của anh để đóng BHXH, BHYT, BHTN, nhưng thực tế không đóng. Đây chỉ là một ví dụ điển hình cho tình trạng nhiều doanh nghiệp trốn đóng BHXH, BHTN, BHYT cho NLĐ nhưng hằng tháng vẫn trích từ tiền lương ít ỏi của họ rồi chiếm dụng. Tuy nhiên, dự thảo Luật BHXH sửa đổi (dự thảo) chưa quy định chiếm dụng tiền đóng BHXH BHTN, BHYT của NLĐ là hành vi bị nghiêm cấm.
Cụ thể, tại Khoản 1, Điều 8 của dự thảo chỉ quy định chiếm dụng tiền hưởng BHXH là hành vi bị nghiêm cấm. Quy định này xuất phát từ thực tế nhiều doanh nghiệp khi được cơ quan BHXH chi trả chế độ cho NLĐ qua cơ quan BHXH thì không trả hoặc không trả ngay cho NLĐ khiến họ thiệt thòi.
Tuy nhiên, số tiền này lại rất nhỏ so với việc doanh nghiệp thu tiền của NLĐ nhưng không đóng BHXH, BHTN, BHYT cho NLĐ. Vì thế, dự thảo cần bổ sung thêm việc chiếm dụng tiền đóng BHXH của NLĐ là hành vi bị nghiêm cấm. Cụ thể, Khoản 1, Điều 8 của dự thảo nên sửa thành: “1. Chiếm dụng tiền đóng, hưởng BHXH”, thay vì chỉ là “1. Chiếm dụng tiền hưởng BHXH”. Việc sửa đổi này để làm tiền đề xử phạt vi phạm hành chính đang được quy định tại điểm Đ, Khoản 5, Điều 39 Nghị định số 12/2022/NĐ-CP cũng như xử lý hình sự theo quy định tại Điểm d, Khoản 2 Điều 216 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017 đối với NSDLĐ chiếm dụng tiền đóng BHXH của NLĐ.
Bổ sung đối tượng tham gia BHXH bắt buộc
Theo ông Trần Văn Triều - Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật LĐLĐ TPHCM, việc làm tự do đang phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam, lực lượng tài xế xe công nghệ và giao hàng công nghệ đóng vai trò quan trọng và không ngừng tăng nhanh về số lượng. Xét về bản chất, nhóm này là NLĐ như quy định của BLLĐ 2019 và có quan hệ lao động vì có thỏa thuận làm việc cho doanh nghiệp vận tải xe công nghệ hay giao hàng thương mại điện tử; được trả lương (2 bên lựa chọn hình thức trả lương căn cứ vào kết quả công việc); và có sự điều hành giám sát (thông qua aap do doanh nghiệp quản lý). Tuy nhiên, dự thảo lần này vẫn chưa quy định tài xế xe công nghệ, giao hàng công nghệ là đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.
“Đối tượng này cần được hưởng chính sách hỗ trợ tạo việc làm và bổ sung vào nhóm tham gia BHXH bắt buộc, BHTN, BHYT nhằm ứng phó với rủi ro, đảm bảo an sinh xã hội cho họ” - ông Triều kiến nghị.
Cũng theo quy định tại dự thảo, thì chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh thuộc diện phải đăng ký kinh doanh thuộc đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc và mức đóng hằng tháng của những người này bằng 3% căn cứ đóng BHXH bắt buộc vào quỹ ốm đau và thai sản, 22% vào quỹ hưu trí và tử tuất.
Nguyên tắc chung của đóng BHXH bắt buộc là phải căn cứ vào khoản tiền lương, tiền công nào đó và mức đóng để tính được khoản tiền đóng BHXH bắt buộc. Trong khi đó, chủ hộ kinh doanh hoàn toàn tự chủ về thu nhập thông qua các hoạt động sản xuất, kinh doanh, chủ động trong việc tìm kiếm các giải pháp về tài chính để đảm bảo cho cuộc sống gia đình và không được ai trả lương, trả công. Nếu các chủ hộ kinh doanh này chủ động chọn lựa mức tiền đóng BHXH thì lại trở thành đối tượng tham gia BHXH tự nguyện. Vì vậy, để chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH bắt buộc thì dự thảo cần có quy định ấn định mức tiền đóng BHXH cho những đối tượng này.
Dự thảo dùng kỹ thuật dẫn chiếu quá nhiều khiến người đọc luật rất vất vả
Ví dụ: Khoản 2, Điều 36 quy định về Trốn đóng BHXH bắt buộc bao gồm các trường hợp sau đây: a) NSDLĐ chưa nộp hoặc nộp hồ sơ đăng ký tham gia BHXH bắt buộc cho NLĐ sau thời hạn quy định tại Điểm b, Khoản 1 Điều này. Điểm b, Khoản 1, Điều 36 quy định: NSDLĐ nộp hồ sơ tham gia BHXH bắt buộc của NLĐ trong vòng 90 ngày kể từ ngày hết thời hạn quy định tại Khoản 1, Điều 27 của luật này. Khoản 1, Điều 27 quy định: Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày giao kết HĐLĐ, NSDLĐ nộp hồ sơ quy định tại Khoản 1, Điều 26 luật này cho cơ quan BHXH. Đến điều 26 thì không dẫn chiếu nữa. Như vậy, để hiểu được hành vi trốn đóng BHXH theo quy định tại Điểm a, Khoản 2, Điều 36 dự thảo thì phải đọc đến 4 điều luật, trong đó có 3 điều được dẫn chiếu.
