Sửa luật Bảo hiểm xã hội để bảo vệ quyền lợi của người lao động
Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2014 sau gần 10 năm thực hiện, bên cạnh hiệu quả đã bộc lộ những bất cập nhất định. Do đó, việc sửa đổi Luật BHXH lần này đã thu hút sự quan tâm của các cơ quan chức năng cũng như người lao động…
Hàng triệu người lao động bị ảnh hưởng quyền lợi về BHXH
Giữa tháng 8.2023, một nhóm khoảng 20 người từng là công nhân (CN) của Công ty Cổ phần Tập đoàn Thái Tuấn (Quận 12, TPHCM), đã nghỉ việc từ tháng 3.3023 đến công ty yêu cầu chốt, trả sổ BHXH cho họ.
Đại diện của công ty cho biết, tới thời điểm đó, công ty còn “nợ” BHXH hơn 15 tỉ đồng nên chưa thể chốt sổ BHXH cho NLĐ được. Theo cơ quan BHXH TPHCM, đến hết tháng 10.2023, Công ty Thái Tuấn vẫn chưa đóng gần 15 tỉ đồng BHXH.
Tính đến hết quý III/TPHCM, số tiền chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN của các cơ quan, đơn vị là 6.646 tỉ đồng, trong đó số tiền chậm đóng khó thu là 4.141 tỉ đồng.
Tại tỉnh Đồng Nai, đến cuối tháng 10.2023, có 701 doanh nghiệp chậm đóng BHXH từ 6 tháng trở lên với số tiền trên 242,75 tỉ đồng.
Theo thông tin tại Cổng Thông tin điện tử BHXH Hà Nội, đến cuối tháng 11.2023, có tới 53.622 doanh nghiệp trên địa bàn Thủ đô chậm đóng BHXH. Trong số này, có 24 doanh nghiệp nợ từ 10 tỉ đồng trở lên, doanh nghiệp nợ nhiều nhất là Công ty Cổ phần Anh ngữ APAX, nợ gần 56 tỉ đồng, Công ty Cổ phần LILAMA3 chậm đóng gần 44 tỉ đồng; Công ty TNHH May mặc Xuất khẩu VIT Garment chậm đóng hơn 35 tỉ đồng…
Trong phiên thảo luận về dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) tại Quốc hội sáng 23.11, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Thủy - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội - cho biết, số tiền doanh nghiệp trốn đóng, chậm đóng BHXH trong giai đoạn 2016 - 2022 khoảng gần 10.000 tỉ đồng/năm. Trong năm 2022, số đơn vị, doanh nghiệp chậm đóng BHXH kéo dài 3 năm lên tới 56% và trên phạm vi cả nước có tới 198.000 doanh nghiệp, đơn vị chậm đóng BHXH. Qua báo cáo của Chính phủ, tính riêng số NLĐ bị chậm đóng BHXH trong năm 2022 lên tới 2,6 triệu người.
Nên giải thích từ ngữ về trốn đóng BHXH
Luật BHXH 2014 không có quy định thế nào là trốn đóng BHXH để làm căn cứ xử lý hình sự theo quy định tại Điều 216 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung 2017, về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ.
Khắc phục tình trạng này, dự thảo Luật BHXH sửa đổi (dự thảo), đã quy định về việc trốn đóng BHXH, nhưng không được giải thích từ ngữ mà lại liệt kê dưới dạng hành vi.
Cụ thể, Khoản 2, Điều 36 của dự thảo quy định: Trốn đóng BHXH bắt buộc bao gồm các trường hợp sau đây: a) NSDLĐ chưa nộp hoặc nộp hồ sơ đăng ký tham gia BHXH bắt buộc cho NLĐ sau thời hạn quy định tại Điểm b, Khoản 1 Điều này; b) NSDLĐ đăng ký và đóng BHXH bắt buộc thấp hơn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc theo quy định; c) Các trường hợp quy định tại Điểm a, Khoản 1 Điều này (về chậm đóng BHXH bắt buộc - PV) mà NSDLĐ có khả năng đóng nhưng không đóng.
Luật sư Trần Phi Đại, Đoàn luật sư TPHCM, nhận xét, Điểm a, Khoản 2, Điều 36 không quy định về trường hợp nộp không đầy đủ hồ sơ đăng ký BHXH bắt buộc cho NLĐ. Giả sử một doanh nghiệp có 10.000 NLĐ, nhưng mới chỉ nộp hồ sơ cho 9.990 người, còn 10 người chưa nộp thì có bị coi là trốn đóng BHXH bắt buộc không.
Còn tại Điểm c quy định “… mà NSDLĐ có khả năng đóng nhưng không đóng”, là một quy định không rõ ràng. Ví dụ, doanh nghiệp có khả năng đóng BHXH bắt buộc, nhưng lại dùng khoản tiền đó đi đầu tư máy móc, mua nguyên vật liệu, mở rộng nhà xưởng rồi lấy lý do không có khả năng đóng BHXH thì giải quyết thế nào. Thực tế cho thấy, có không ít doanh nghiệp FDI, vẫn khai báo lỗ để không đóng thuế, dù liên tục mở rộng sản xuất, kinh doanh...
Ông Trần Dũng Hà - Phó Giám đốc BHXH TPHCM - cho rằng, thay vì liệt kê hành vi để xem đó là việc trốn đóng BHXH, thì nên có một khoản về giải thích từ ngữ trong dự thảo. Cụ thể: “Trốn đóng bảo hiểm là hành vi của NSDLĐ có nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ mà gian dối hoặc bằng thủ đoạn khác để không đóng hoặc không đóng đầy đủ BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ thuộc đối tượng phải tham gia BHXH, BHYT, BHTN”.
Quy định này vừa bao quát vì thực tế cơ quan BHXH hiện nay thu cả BHXH, BHYT, BHTN vừa phù hợp với quy định tại Khoản 10, Điều 2, Nghị quyết 05/2019/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao, về Hướng dẫn áp dụng Điều 214 về tội gian lận BHXH, BHTN; Điều 215 về tội gian lận BHYT và Điều 216 về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ của Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổ, bổ sung 2017.
