1. Đây là cụm từ được giới báo chí và công chúng nhắc đến đã lâu, nhất là từ khi đất nước ta triển khai công cuộc xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Khi đề cập cái TÂM của người làm báo, bạn đọc mong muốn mỗi bài viết, dòng tin đều phản ánh đúng sự thật với ý thức trách nhiệm là người chuyển tải thông tin góp sức xây dựng và phát triển cộng đồng, đất nước theo hướng tích cực, lành mạnh.
2. TÂM và TẦM có mối quan hệ biện chứng với nhau. Hiệu quả và sức lan tỏa của mỗi thông tin phụ thuộc vào sự giải quyết hài hòa hai yếu tố cơ bản này của mỗi nhà báo. Nếu thông tin theo kiểu giật gân, câu khách, để tăng lượng phát hành báo, mà quên đi trách nhiệm xã hội của người viết là khó chấp nhận. Do đó phải có những bài viết góp sức bồi đắp tâm hồn con người, cổ vũ những việc làm tốt, những sáng kiến hay, nhân lên cái thiện, đẩy lui cái ác, góp sức làm lành mạnh đời sống xã hội, ổn định tình hình chính trị đất nước, thúc đẩy kinh tế phát triển nhanh và bền vững - thì đó là cái tâm trong sáng của mỗi nhà báo chân chính. Ngược lại, mỗi dòng tin, mỗi bài báo gây hiệu ứng trái ngược với những đòi hỏi căn cốt nêu trên thì công chúng mất niềm tin vào báo chí.
Tóm lại, hiệu quả đích thực và mức độ lan tỏa sâu rộng, tích cực của thông tin phụ thuộc vào cái TÂM và cái TẦM của nhà báo, trong đó cái tâm là yếu tố hàng đầu. Đúng như Đại thi hào Nguyễn Du đã viết: “Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”. Còn Bác Hồ khẳng định: Cách mạng trên cái tâm; người cán bộ cách mạng phải có đức - tài, phải vừa “hồng”, vừa “chuyên”.
3. Trong 30 năm đổi mới đất nước do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, được nhân dân ta đồng tình và hăng hái thực thi, chúng ta đã thu được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Trong thành quả to lớn đó, có sự đóng góp tích cực và quan trọng của đội ngũ làm báo cách mạng, ngày đêm tận tụy với cây bút và trang giấy, có mặt ở hầu khắp mũi nhọn của cuộc sống, phản ánh sinh động, kịp thời khí thế xây dựng và bảo vệ tổ quốc của các tầng lớp nhân dân ta; tích cực phát hiện, đấu tranh với những hành vi tham nhũng, quan liêu, lãng phí và các tệ nạn xã hội khác. Uy tín của nhiều cơ quan báo chí, của đông đảo đội ngũ người làm báo luôn tâm niệm, phấn đấu theo phương châm “tâm sáng, lòng trong, bút sắc”, được dư luận xã hội trân trọng ghi nhận và đánh giá cao. Tuy nhiên, cùng với điều bao trùm đó, giới báo chí chân chính và dư luận xã hội không đồng tình và phê phán một số người làm báo bất chấp pháp luật và đạo lý, đã thông tin không trung thực, khách quan, thậm chí bịa đặt, thêu dệt thông tin, làm sai hẳn bản chất hiện tượng, dẫn đến những hệ lụy khó lường. Chỉ một dòng tin bịa đặt về đời tư; chỉ một bài báo thổi phồng về những tiêu cực ở một doanh nghiệp, mà người đứng đầu đã bị “thân bại danh liệt” suốt đời; còn cả doanh nghiệp ấy bị phá sản, hàng trăm người lao động mất công ăn việc làm kéo dài.
4. Trong thực tiễn báo chí, còn có một vấn đề căn cốt nữa thể hiện cái tâm và cái tầm của nhà báo - đó là việc giải quyết tốt mối quan hệ giữa biểu dương và phê phán; nói khái quát là giữa “xây” và “chống” theo phương châm lấy “xây” là chính; “chống” để xây tốt hơn. Vì vậy, trong đấu tranh chống tiêu cực, mỗi cơ quan báo chí, mỗi nhà báo cần xác định trọng tâm, trọng điểm, cân nhắc lợi- hại khi thông tin từng vụ việc. Một đất nước được coi là điểm đến của khách du lịch quốc tế - một nguồn thu lớn của ngành “công nghiệp không khói” của nước ta - có lẽ nào trên trang nhất của một số báo lại nhan nhản tin và ảnh về các hiện tượng tiêu cực ở các nhà ga, sân bay, bãi biển, lễ hội văn hóa…?. Trong đấu tranh chống tiêu cực, nhân dân ta hoan nghênh một số báo đã kiên trì “bám đến cùng” sự việc, giúp các ngành chức năng có thêm tư liệu để xử lý chính xác và dứt điểm. Điều đó là cần thiết, nhưng khác hoàn toàn với suy nghĩ “bám đến cùng” để “đánh giập đầu” một đơn vị, một con người!
Mới đây khi đề cập việc triển khai Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII), đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã lưu ý: Cần triển khai nghiêm túc và xử lý nghiêm những biểu hiện suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống, nhưng không nên coi việc xử lý kỷ luật thật nhiều cán bộ, đảng viên là mục đích bao trùm, mà cần coi trọng việc cảnh báo, răn đe, mở đường cho những người mắc sai phạm có cơ hội sửa chữa lỗi lầm để từng con người và từng tổ chức Đảng mạnh lên, tăng thêm sức chiến đấu, làm cho toàn cơ thể Đảng ta trong sạch, vững mạnh hơn. Thiết nghĩ, đây cũng là phương châm hành động của từng nhà báo cách mạng.
Theo hướng đó, dư luận xã hội hoan nghênh Hội Nhà báo Việt Nam đã tích cực phối hợp các bộ, ban, ngành triển khai Luật Báo chí năm 2016 bằng một việc làm mang tính đột phá: Ban hành “Mười điều quy định đạo đức nghệ nghiệp của người làm báo Việt Nam”, trong đó nhấn mạnh các yếu tố: Trung thành, trung thực với lợi ích của đất nước và nhân dân; nghiêm túc thực hiện Hiến pháp, Luật Báo chí, tôn chỉ, mục đích; hành nghề trung thực, khách quan, công tâm, không vụ lợi, bảo vệ công lý và lẽ phải; tích cực học tập nâng cao trình độ chính trị, nghiệp vụ, ngoại ngữ…”.
Thực hiện có hiệu quả 10 điều quy định đó, chúng ta có cơ sở hy vọng rằng, mỗi người làm báo, mỗi cơ quan báo chí tự nâng cao cái TÂM và cái TẦM, xứng đáng với sự tin cậy của Đảng, Nhà nước và
nhân dân.
(Tác giả Nguyễn Hồng Vinh là nguyên Ủy viên T.Ư Đảng, nguyên Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương).
