"Cơ quan nào làm sai thì phải đứng ra bồi thường“

Xuân Hải | 28/10/2016 06:53

Đó là vấn đề được Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình đặt ra khi Quốc hội thảo luận ở tổ về dự án Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (sửa đổi) diễn ra ngày 27.10.

Theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long, Nhà nước chỉ bồi thường sau khi có văn bản làm căn cứ yêu cầu bồi thường của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và có yêu cầu bồi thường. Trường hợp người bị thiệt hại có một phần lỗi trong việc gây ra thiệt hại thì Nhà nước chỉ bồi thường phần thiệt hại sau khi trừ đi phần thiệt hại tương ứng với phần lỗi của người bị thiệt hại. Việc giải quyết yêu cầu bồi thường phải được thực hiện tại cơ quan giải quyết bồi thường theo quy định của Luật này trước khi khởi kiện ra Tòa án. Trường hợp có yêu cầu giải quyết bồi thường trong quá trình giải quyết khiếu nại, trong tố tụng thì cơ quan, người có thẩm quyền không xem xét, giải quyết trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.

Dưới góc độ cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định cho rằng, việc giải quyết bồi thường cần bảo đảm tôn trọng sự thỏa thuận của các bên, không nên hành chính hóa thủ tục giải quyết bồi thường. Vì vậy, bên cạnh trình tự giải quyết yêu cầu bồi thường theo quy định của Luật này thì quyền yêu cầu bồi thường có thể được thực hiện kết hợp trong quá trình giải quyết khiếu nại hoặc trong quá trình tố tụng hình sự, tố tụng hành chính theo các luật khác có liên quan mà không nên hạn chế chỉ theo Luật này. Điều quan trọng là các bên phải thống nhất về các thiệt hại được bồi thường, mức bồi thường; việc xác định thiệt hại và chứng minh các thiệt hại phải rõ ràng, minh bạch, bảo đảm lợi ích của Nhà nước cũng như quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức bị thiệt hại.

Ông Định cho rằng, dự Luật cần xác định rõ chủ thể có trách nhiệm giải quyết bồi thường, nguồn kinh phí bồi thường. Các quy định về trình tự, thủ tục bồi thường cần bảo đảm đơn giản, thuận tiện, chặt chẽ, đúng pháp luật. Ông Định nhấn mạnh, để tạo điều kiện thuận lợi cho người bị thiệt hại trong việc lựa chọn hình thức giải quyết yêu cầu bồi thường, cần nghiên cứu bổ sung quy định cá nhân, tổ chức bị thiệt hại khi đã có văn bản làm căn cứ yêu cầu bồi thường thì có quyền lựa chọn hoặc khởi kiện yêu cầu bồi thường tại Tòa án hoặc giải quyết theo trình tự, thủ tục quy định tại Luật này. “Có như vậy mới tạo cơ chế hữu hiệu để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, thể hiện đúng tính chất của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân”-ông Định bày tỏ.

ĐB Nguyễn Hòa Bình (Quảng Ngãi), Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cho rằng, trên thực tế từ xưa đến nay, theo Luật bồi thường nhà nước cũ chủ yếu là bồi thường trong lĩnh vực tư pháp hình sự, oan sai. Còn trong lĩnh vực dân sự, hành chính là chưa có. Thế nên giờ chúng ta mở thêm cả các quyết định hành chính thì đây là phạm vi chúng ta chưa có kinh nghiệm.

Theo ông Bình, riêng về lĩnh vực hình sự chúng ta làm nhiều năm nay, và dù có kinh nghiệm nhưng vẫn khó khăn. Nếu như chúng ta bồi thường theo đúng quy định của Luật, Bộ Tài chính hướng dẫn thì phải có đầy đủ giấy tờ, xác nhận chi tiêu chuyện nọ, chuyện kia. Nếu mà ke theo hướng dẫn của Bộ Tài chính thì được bồi thường, không có bao nhiêu cả. Ví dụ như vụ ông Huỳnh Văn Nén ở Bình Thuận, nế như đúng quy định của Bộ Tài chính thì dư luận sẽ đặt ra câu hỏi là sao mười mấy năm lại chỉ có bấy nhiêu?. Nếu như chúng ta vận dụng số tiền quá nhiều thì cũng có một luồng dư luận khác lên án là tại sao tiền của Nhà nước mất như thế? ví dụ như vụ ông Nguyễn Thanh Chấn ở Bắc Giang.

“Cho nên chúng ta làm dự án luật này tương đối nhiều điều nhưng để giải quyết tất cả bài toán của thực tiễn đặt ra thì tôi thấy chưa được, và để làm được là phải có nhiều văn bản dưới luật để hướng dẫn”-ông Bình cho hay

Cũng theo ông Bình, việc thu hồi tiền bồi thường mới nói là anh phải thu hồi tiền bồi thường. Phải có định lượng là từ 30-50 tháng lương, nhưng thu hồi của ai thì việc này chưa được giải quyết?. “Tôi nói một vụ án oan của ông Chấn hay ông Nén là lỗi tổng hợp. Có lỗi của điều tra viên, kiểm sát viên và của tòa án. Thế bây giờ, thu hồi tiền bồi thường thì không thể nói là lỗi của mình ông tòa”-ông Bình dẫn chứng và đề nghị, lỗi ở giai đoạn điều tra cơ quan điều tra phải đền xin lỗi, ông điều tra viên phải bị kỷ luật. Ở giai đoạn truy tố thì ông viện kiểm sát phải xin lỗi, bồi thường nhưng xử lý kỷ luật phải xử lý cả kiểm sát viên, điều tra viên. Đến giai đoạn xét xử, ông tòa phải xin lỗi bồi thường nhưng phải xử lý cả 3 ông này. Phải chịu trách nhiệm, chứ ông cứ làm xong, rồi chuyển, rồi vô can là không công bằng.

“Quan điểm của chúng tôi là cơ quan nào làm sai thì phải đứng ra bồi thường”-ông Bình nói.

Đề cập đến việc lấy tiền ở đâu để bồi thường, ông Bình cho hay, dư luận cho rằng không thể lấy tiền thuế của dân đóng để chi trả cho chuyện oan sai. “Trong văn bản kiến nghị cho cơ quan soạn thảo, chúng tôi đã nêu nhưng không được tham khảo. Trên thế giới một số nước họ lập ra 1 quỹ, nguồn tiền lấy từ tất cả những khoản thu được do phạm tội mà có, hối lộ, buôn lậu, ma tuý, rửa tiền... Và lấy quỹ này để trả cho bồi thường, không phải từ tiền thuế của dân. Ở các nước nguồn tiền này là đủ. Đây là câu chuyện nên tham khảo” – ông Bình nói.