Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) mở rộng thêm một số đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, trong đó có chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh và người quản lý doanh nghiệp, người điều hành Hợp tác xã, Liên hiệp Hợp tác xã không hưởng lương.
Đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ (Đoàn Hà Tĩnh) cho hay, theo quy định như dự thảo luật thì chủ hộ kinh doanh và người quản lý doanh nghiệp, quản lý, điều hành hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã không hưởng lương sẽ phải gánh 2 vai vừa là người lao động, vừa là người sử dụng lao động, đóng tổng mức 25%.
Đại biểu Thơ cho rằng, nghiên cứu báo cáo đánh giá tác động của Chính phủ cho thấy, tác động tích cực là nếu mở rộng các đối tượng này sẽ gia tăng bao nhiêu người tham gia đóng bảo hiểm xã hội, từ đó sẽ tăng quỹ bảo hiểm xã hội với số liệu thống kê đầy đủ. Tuy nhiên, ngược lại, đối với lợi ích của các đối tượng chịu tác động thì báo cáo chỉ đưa ra nhận định rất định tính, không có số liệu chứng minh rằng nhóm đối tượng này có nhu cầu tham gia đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc hay không.
Đại biểu Thơ cho biết, vừa qua, bà có thực hiện một cuộc khảo sát nhỏ dưới hình thức phỏng vấn sâu đối với một số đối tượng là chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh và người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng lương. Khi được hỏi quan điểm của họ về việc tham gia đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc với tỉ lệ đóng và căn cứ đóng như quy định trong dự thảo luật thì có đến 70% người được hỏi trả lời là không muốn tham gia, không có nhu cầu tham gia; 30% trả lời là việc tham gia này không nên bắt buộc mà phải là tự nguyện.
“Do vậy, tôi cho rằng, cơ quan soạn thảo cần phải tổ chức lấy ý kiến của các đối tượng chịu tác động bởi dự án luật, đảm bảo công bằng đối với các đối tượng này so với các đối tượng đóng bảo hiểm xã hội khác. Không vì mục tiêu gia tăng số người nộp bảo hiểm xã hội mà bỏ qua nhu cầu và nguyện vọng của các đối tượng. Theo đó, cũng cần nghiên cứu, cân nhắc thêm các đối tượng trên nên tham gia đóng bảo hiểm xã hội là bắt buộc hay tự nguyện” - bà Thơ đề nghị.
Đại biểu Phạm Văn Thịnh (Đoàn tỉnh Bắc Giang) phát biểu: “Tôi xin tranh luận với ý kiến 4 đại biểu phát biểu sáng nay, đồng tình với việc mở rộng đối tượng đóng bảo hiểm bắt buộc của chủ hộ kinh doanh và các cá nhân giữ chức vụ là thành viên hội đồng quản trị, tổng giám đốc, thành viên Ban kiểm soát không hưởng lương của hợp tác xã” - đại biểu Phạm Văn Thịnh nói.
Đại biểu Phạm Văn Thịnh không đồng tình mở rộng nhóm đối tượng trên, vì bảo hiểm xã hội bắt buộc chỉ phát sinh khi có mối quan hệ giữa người sử dụng lao động và người lao động gắn với lương chi trả hàng tháng.
“Như vậy, 2 nhóm đối tượng nêu trên không có 2 yếu tố này. Lý do thứ 2 là nếu đưa 2 nhóm trên vào đối tượng bắt buộc thì thực chất là tự mình nộp cho mình, thì không gọi là bắt buộc. Các chế tài đi theo, như nợ, trốn đóng bảo hiểm xã hội cũng không có ý nghĩa và cần phải định nghĩa lại, vì không ai bị kết tội trốn đóng bảo hiểm xã hội cho chính bản thân mình”- đại biểu nói.
Ngoài ra, nếu đưa các nhóm đối tượng nêu trên vào quy định thì cũng không bảo đảm bao quát được hết các đối tượng là chủ doanh nghiệp mà không được hưởng lương. Đại biểu Phạm Văn Thịnh chỉ rõ, theo quy định pháp luật hiện hành, còn có các đối tượng như chủ doanh nghiệp tư nhân, chủ công ty hợp danh mà không có thành viên góp vốn, thì các đối tượng này cũng không được tự trả lương cho mình, thế nên nếu đưa vào như vậy thì vẫn thiếu.
Nếu quy định các đối tượng trên vào đối tượng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc mà có tuổi lớn 55 đối với nữ và lớn hơn 57 đối với nam thì không đủ thời gian đóng để được hưởng hưu trí, cho dù đóng 10 năm cho 1 lần cuối, theo luật mới.
Từ những phân tích trên, đại biểu Phạm Văn Thịnh đề nghị Quốc hội cân nhắc việc mở rộng 2 nhóm đối tượng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc trên và chỉ thực hiện đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc nếu như ngân sách hỗ trợ.
