Quy hoạch thí điểm, mất rừng tràn lan
Ngày 3.11.2009, UBND tỉnh Đắc Lắc ban hành quyết định phê duyệt quy hoạch phát triển cây caosu giai đoạn 2009 - 2020, trong đó chuyển đổi gần 8.000ha rừng khộp thuộc huyện Ea Súp và huyện Buôn Đôn sang trồng cây caosu. Theo quy hoạch, đến năm 2015, hai huyện chỉ trồng thí điểm 1.759ha caosu để đánh giá khả năng thích nghi, từ 2016 mới chuyển đổi diện tích còn lại. Nhưng quy hoạch này đã nhanh chóng bị mất kiểm soát, dẫn đến mất rừng tràn lan.
Quy hoạch... tạo sốt
Ông Phạm Văn Thước - Chủ tịch UBND xã Cư M'lan, huyện Ea Súp - cho biết: "Phong trào trồng caosu ở địa phương manh nha từ năm 2008, khi một số DN về khảo sát lập dự án, xin thuê đất rừng. Đến nay, toàn xã có hơn 900ha caosu, gấp đôi diện tích quy hoạch đến năm 2015 theo quyết định của tỉnh. Vừa rồi caosu rớt giá, nhiều hộ đã ngừng đầu tư, ảnh hưởng đến chất lượng sinh trưởng của vườn cây".
Theo kế hoạch đến hết năm 2015, toàn huyện Ea Súp sẽ trồng mới 1.259ha caosu, nhưng đến thời điểm này diện tích đã lên tới 3.526ha, gần bằng 300%. Diện tích caosu ngoài quy hoạch rất lớn tại các xã Ia J'lơi, Cư M'lan, Ea Rốk, đặc biệt các xã Ia R'vê và Cư K'bang không quy hoạch trồng caosu nhưng vẫn có đến 413ha.
Tính đến thời điểm này, 12 DN được UBND tỉnh cho thuê đất tại huyện Ea Súp đã trồng được 1.266ha caosu - theo yêu cầu mỗi dự án chỉ được trồng thí điểm 100ha, trừ Cty TNHH Gia Huy được trồng toàn bộ diện tích đã quy hoạch.
Các đơn vị còn lại bất chấp khuyến cáo, ồ ạt mở rộng diện tích, sử dụng đất sai mục đích. Trong đó, Cty 27/7 khai hoang gần 40ha rừng để trồng caosu, trồng điều khi chưa được cấp thẩm quyền cho phép; Cty TNHH Hoàn Vũ và Cty CP địa ốc Thái Bình Phát trồng 240ha caosu hỗn giao với... cây rừng; 2 đơn vị của Binh đoàn 16 cũng trồng 276ha caosu không cần quy hoạch. Cá biệt, có Cty TNHH Đức An mua gom 450ha đất của dân để trồng caosu bất chấp các quy định của Luật Đất đai. Với hơn 3.500ha caosu đã trồng, UBND huyện Ea Súp cũng thừa nhận, phần lớn diện tích này thuộc loại S3 - thích nghi rất thấp với cây caosu.
Không thể kiểm soát nổi
Tại huyện Buôn Đôn, đến hết năm 2013 đã có hơn 920ha caosu, bằng diện tích quy hoạch đến năm 2020. Ông Dương Văn Xanh - Phó Chủ tịch UBND huyện - cho biết, caosu vượt quy hoạch thí điểm, không kiểm soát nổi là do người dân thấy DN trồng được là ồ ạt trồng theo.
Năm 2008, UBND tỉnh thu hồi hơn 9.000ha rừng nghèo của các Công ty TNHH MTV lâm nghiệp, lập tức có 11 DN lập dự án xin chuyển đổi trồng caosu, đẩy phong trào lên đỉnh điểm. Cũng may đất rừng bị dân xâm canh, nhiều DN không có năng lực tài chính nên rút dần, chỉ còn 2 DN theo đuổi.
Còn lãnh đạo huyện Ea Súp cho rằng, ngay sau khi có chương trình thí điểm caosu của tỉnh, UBND huyện đã chỉ đạo các xã khuyến cáo nông dân không mở rộng diện tích caosu tiểu điền khi chưa có đánh giá về mức độ thích nghi.
Nhưng việc giám sát tại các tổ chức, DN và hộ gia đình thì không làm được, nên diện tích caosu trồng mới hằng năm luôn vượt xa kế hoạch. Tuy nhiên, UBND huyện cũng cho rằng, không thể quản lý quy hoạch nếu chỉ khuyến cáo mà không có chính sách khuyến khích, chế tài xử lý vi phạm. Đó là chưa kể, quy hoạch phát triển caosu của tỉnh chỉ cụ thể trên bản đồ, còn mốc giới thực địa không rõ ràng.
