Mục tiêu cao
Theo Kế hoạch số 235/KH-UBND thực hiện Nghị quyết số 48/NQ-CP ngày 5.4.2022 của Chính phủ, Hà Nội đặt mục tiêu tiếp tục mở rộng và nâng cao chất lượng, hiệu quả hệ thống vận tải hành khách công cộng, hạn chế phương tiện giao thông cá nhân nhằm giảm ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường; phấn đấu đạt chỉ tiêu tỉ lệ đảm nhận vận tải hành khách công cộng đến năm 2025 đạt 30% - 35%.
Mục tiêu là vậy, tuy nhiên trên thực tế nhiều năm nay, việc tăng trưởng tỉ lệ đáp ứng nhu cầu đi lại của hành khách bằng vận tải hành khách công cộng, đặc biệt là xe buýt vẫn chỉ xấp xỉ 15 - 16%. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến kế hoạch hạn chế phương tiện cá nhân của thành phố.
Thống kê của Trung tâm Quản lý giao thông công cộng Hà Nội cho hay, đến tháng 5.2022 mạng lưới vận tải khách công cộng bằng xe buýt đã tiếp cận đến 30/30 quận, huyện, thị xã, đạt 100%, 510/579 xã, phường, thị trấn đạt 88,1%; 65/75 bệnh viện, đạt 87%; 192/286 trường đại học, cao đẳng, trung học phổ thông, đạt 70%; 33/37 khu đô thị, đạt 89%.
Từng có thời gian sử dụng vé tháng xe buýt liên tục trong 3 năm, chị Nguyễn Thu Hà (SN 2002, sinh viên trường Đại học Hà Nội) đến giờ cho rằng, loại hình xe buýt chỉ phù hợp với những người chủ động được thời gian. Vì lo lắng về vấn đề tắc đường nên hiện tại nhiều người như chị đã phải chuyển sang di chuyển bằng phương tiện cá nhân.
Cũng theo chị Hà, việc người dân phải đi bộ khá xa mới tiếp cận được xe buýt là nguyên nhân khiến nhiều người “ngại” sử dụng loại hình này. Để cải thiện tỉ lệ hành khách sử dụng xe buýt, không còn cách nào khác, cần chú trọng đúng đối tượng khách hàng tiềm năng - cư dân ở các khu đô thị, tòa nhà cao tầng.
Lái xe buýt đã nhiều năm nay, ông Nguyễn Tiến Hải (SN 1980, quê ở Nam Định) cho biết, tình trạng sụt giảm hành khách đã khiến cho doanh nghiệp và nhân viên công ty vận hành xe buýt cũng khốn đốn. Nhiều chuyến xe buýt hiện tại ở bến xe Giáp Bát đã phải cắt giảm chuyến, tần suất hoạt động vì không đạt chỉ tiêu theo yêu cầu. Ông Hải cho rằng, vì sự thuận tiện nên nhiều hành khách đã chuyển sang sử dụng xe buýt điện, dịch vụ xe công nghệ đưa đón tận nơi, trong khi mức giá cũng không chênh lệch nhiều.
Cũng theo ghi nhận, thời gian gần đây, lượng hành khách lựa chọn tàu Cát Linh - Hà Đông làm phương tiện di chuyển ngày càng tăng. Vào giờ cao điểm, cứ 6 phút lại có một đoàn tàu cập ga, với sức chở lớn. Tuy nhiên, vào khung giờ bình thường, số lượng hành khách sử dụng tàu chưa được như kỳ vọng.
Gỡ khó cho vận tải hành khách công cộng thế nào?
Ông Thái Hồ Phương, Phó Giám đốc Trung tâm Quản lý giao thông công cộng Hà Nội cho biết, hiện vận tải hành khách công cộng đã đáp ứng trên 15% nhu cầu đi lại của hành khách. Cùng với việc nâng cao chất lượng dịch vụ, hằng năm Sở GTVT Hà Nội đều thực hiện việc rà soát để mở rộng mạng lưới tuyến xe buýt.
Theo chuyên gia giao thông Từ Sỹ Sùa, giảng viên Trường Đại học GTVT, để tăng tính hấp dẫn của vận tải hành khách công cộng thì cần ưu tiên phương tiện vận tải công cộng có sức chứa lớn và hạn chế phương tiện cá nhân. Đây chính là giải pháp trọng tâm để giảm ùn tắc giao thông.
Ông Từ Sỹ Sùa cũng chia sẻ, hiện việc phát triển phương tiện giao thông công cộng ở Việt Nam đang còn rất chậm. Hiện nay, loại hình phương tiện công cộng được phát triển đáng kể nhất chỉ có xe buýt. Trong khi đó, ở chiều ngược lại, phương tiện cá nhân, nhất là xe máy lại đang phát triển bùng nổ. Đây là vấn đề đáng lo ngại.
Chung quan điểm trên, ông Nguyễn Trọng Thông - Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng Thành phố Hà Nội - cho biết, vừa qua đơn vị đã có văn bản kiến nghị tới Thành phố và Sở Giao thông Vận tải Hà Nội kiên trì chủ trương ưu tiên phát triển vận tải hành khách công cộng sao cho hành khách khi sử dụng phương tiện công cộng được thuận tiện, tiếp cận an toàn và đi nhanh hơn khi sử dụng xe cá nhân…
“Nếu vận tải công cộng phục vụ tốt nhu cầu của người dân thì họ sẽ tự từ bỏ xe cá nhân mà không cần thu phí phương tiện đi vào nội đô” - ông Thông nhấn mạnh.
Ông Nguyễn Xuân Thủy - nguyên Giám đốc Nhà xuất bản Giao thông Vận tải - cho rằng, TPHCM, Hà Nội vẫn chỉ có một vài tuyến đường sắt đô thị, metro và thiếu tính kết nối, trong khi xe buýt vẫn chưa đáp ứng đủ số lượng khi hạn chế phương tiện cá nhân. Vì thế, xe máy, ôtô vẫn là phương tiện chính mà người lựa chọn làm phương tiện để đi lại. Ông Thủy cho rằng, đối với những đầu mối giao thông như bến xe, nhà ga, trường đại học, trung tâm thương mại, đặc biệt là các khu đô thị mới, tòa nhà cao tầng cần được đặc biệt chú trọng, tạo các tuyến đi thẳng để rút ngắn thời gian đi lại, thì xe buýt hiện nay lại đi vòng, tốn nhiều thời gian của hành khách:
Ông Thủy cho rằng, chỉ khi nào phương tiện công cộng phát triển tốt hơn, hạ tầng giao thông hiện đại lên thì người dân mới từ bỏ phương tiện cá nhân. Nhà nước và các doanh nghiệp phải tăng cường xây dựng hệ thống giao thông công cộng để phục vụ người dân.
Theo chuyên gia, mạng lưới tuyến xe buýt của cả Hà Nội và TPHCM đều không còn phù hợp, không đáp ứng nhu cầu đi lại của hành khách. Chuyên gia cho rằng, chính quyền các Thành phố cần mạnh dạn “rũ ra làm lại”, vì hiện nay rất nhiều khu đô thị đã được hình thành và xe buýt không vươn tới được.
"Khối lượng dân cư một tòa chung cư hoặc một khu chung cư bằng hẳn một phường ngày xưa dẫn đến kết nối bằng phương tiện công cộng không phù hợp được. Để tăng cường tỉ lệ vận tải hành khách công cộng trong khu vực thì chúng ta phải rà soát lại, nghiên cứu lại rất kỹ, hoạch định lại thành một bài toán tổng thể, phù hợp với nhu cầu phát triển" - vị chuyên gia nói.
