Cuối năm 2022, trở lại làng rèn tại phường Trung Lương (thị xã Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh) nổi danh, chúng tôi không khỏi ngạc nhiên vì không khí có phần trầm lắng. Không còn rền vang tiếng nện sắt, tiếng búa đập choang choang phát ra từ những lò rèn như độ chục năm về trước, làng rèn ở phường Trung Lương đìu hiu hẳn. Bây giờ, nối nghề này ở đây chỉ còn ít hộ, hoạt động một cách riêng lẻ.
Anh Chu Văn Lĩnh, trú tổ dân phố Tân Miếu, phường Trung Lương cho biết, từ thời cha ông, nơi đây là cái nôi sản xuất nông cụ như dao, rạ, cuốc, xẻng, cày, bừa... Thời chống Pháp thì sản xuất thêm vũ khí như mã tấu, kiếm, súng kíp phục vụ kháng chiến.
“Trước đây, có hàng trăm hộ theo nghề rèn. Cứ cha rèn là con trẻ ngồi sau để học nghề. Khắp cái xóm Miếu này không ai là không biết làm nghề rèn. Chính tôi đây cũng thoắt cái đã có 20 năm theo nghề”, anh Lĩnh tự hào.
Theo những người thợ lành nghề, bí quyết để đồ rèn ở Trung Lương có chất lượng tốt nằm ở khâu tuyển chọn nguyên liệu. Phải chọn sắt mềm, thép chịu lực tốt, gỗ làm chuôi chịu được nhiệt. Bên cạnh đó, than cũng phải loại chuẩn, không bị ẩm thì thành phẩm mới bền và có độ sắc cao.
Ngoài ra, những loại dao do làng nghề ở đây sản xuất được cấu tạo bởi 3 lớp: lõi thép và 2 lớp sắt bên ngoài. Đây là một đặc trưng giúp dao càng dùng càng bén, được người tiêu dùng ưa chuộng.
Do sự thay đổi của thị trường, những mặt hàng có nguồn gốc làm bằng sắt, thép, inox nhập ngoại về rất đa dạng; nền nông nghiệp bước vào thời kỳ cơ giới hóa cao nên làng rèn nơi đây chỉ còn sản xuất một số đồ dùng nhà bếp, những nông cụ khác chỉ làm khi được đặt hàng.
“Nghề rèn vất vả, công sức bỏ ra nhiều, một ngày làm việc có thể từ 10 - 12 tiếng nặng nhọc trong khi thu nhập lại không cao hơn được những nghề khác nên muốn truyền nghề lại cũng không còn mấy ai hứng thú, đặc biệt là thế hệ trẻ sau này”, anh Thương Hữu Bình- tổ dân phố Tân Miếu chia sẻ.
Ông Nguyễn Công Lộc - Chủ tịch UBND phường Trung Lương cho biết, nghề rèn tại địa phương hiện không còn “vàng son” như trước do nhiều nguyên nhân từ thị trường, từ nhu cầu của người dân, quy luật phát triển của thời đại. Lớp trẻ ở lại để nối nghề không còn ai mặn mà.
“Chính quyền địa phương cũng đã tạo điều kiện tốt nhất có thể như hỗ trợ vay vốn, giới thiệu sản phẩm, tham gia các hội chợ… Tuy nhiên về lâu dài thì nghề rèn rất khó phát triển trong giai đoạn hiện nay”, ông Lộc thông tin thêm.
