Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương đã thực hiện nghiên cứu về “Giải pháp thúc đẩy mua sắm công xanh trong hoạt động đầu tư công”. Nhóm nghiên cứu do Tiến sĩ Đặng Đức Anh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương làm trưởng nhóm, Tiến sĩ Hồ Công Hòa, Phó Trưởng ban Nghiên cứu các vấn đề xã hội, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương làm thư ký. Nhóm nghiên cứu còn có sự tham gia của Thạc sĩ Nguyễn Hải Thanh, Tiến sĩ Đinh Khánh Lê.
Qua nghiên cứu, nhóm phát hiện, mặc dù một số hồ sơ về mua sắm có quy định yêu cầu nhà thầu cung cấp các thông tin về môi trường, tuy nhiên mới nêu ra trong trường hợp có yêu cầu mua sắm bền vững mà chưa có các tiêu chí cụ thể, cách thức lồng ghép vào các hồ sơ và đánh giá hồ sơ thầu chưa được thể hiện trong hồ sơ yêu cầu sơ tuyển cho đến hồ sơ mời thầu. Các yếu tố liên quan đến đầu vào, phân tích chi phí lợi ích mở rộng (chi phí lợi ích đối với môi trường và khí hậu) chưa được đề cập.
Cụ thể, tại Thông tư 08/2022/TT-BKHĐT, mẫu hồ sơ mời sơ tuyển xây lắp, mua sắm hàng hóa và dịch vụ phi tư vấn qua mạng vẫn chưa đề cập đến mua sắm bền vững, chưa yêu cầu lồng ghép các yếu tố môi trường vào hồ sơ.
Tiêu biểu, như tiêu chuẩn đánh giá vẫn chưa đề cập đến mua sắm công bền vững, hoặc các yêu cầu liên quan đến năng lực và kinh nghiệm trong công tác bảo vệ môi trường (Chương III, Mẫu số 1C, 2C, 3C).
Đơn dự thầu chưa đề cập đến yếu tố tuân thủ quy định trong lĩnh vực bảo vệ môi trường (Mẫu số 02, Mẫu số 1C, 2C, 3C).
Mẫu hợp đồng tương tự do nhà thầu thực hiện trước đây cũng chưa thể hiện các thông tin về hoạt động bảo vệ môi trường, mua sắm xanh trước đây của nhà thầu (Mẫu số 04, Mẫu số 1C, 2C, 3C).
Mẫu đề xuất nhân sự chủ chốt vẫn thiếu các thông tin về nhân sự có am hiểu hoặc được đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về bảo vệ môi trường, tăng trưởng xanh, tăng trưởng bền vững (Mẫu số 05, Mẫu số 1C, 2C, 3C).
Hợp đồng không hoàn thành do lỗi của nhà thầu trong quá khứ chưa yêu cầu các lỗi liên quan đến hoạt động bảo vệ môi trường (Mẫu số 06, mẫu số 1C, 2C,3C).
Yêu cầu về kỹ thuật chưa có thông tin yêu cầu về năng lực và kinh nghiệm trong công tác bảo vệ môi trường (Chương V, Mẫu số 1C, 2C,3C).
Nhóm nghiên cứu của CIEM cũng chỉ ra hàng loạt các bất cập, hạn chế trong Thông tư 09/2021/TT-BKHĐT của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (Thông tư hướng dẫn lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư và dự án đầu tư có sử dụng đất. Thông tư có hiệu lực từ 1.1.2022).
Theo nhóm nghiên cứu, yêu cầu về tiêu chí môi trường tại Thông tư 09/2021/TT-BKHĐT chưa được hướng dẫn cụ thể sẽ rất khó khăn cho bên mời thầu xây dựng, đánh giá hồ sơ mời sơ tuyển, hồ sơ mời thầu.
Cụ thể, thông tư thiếu các yêu cầu cam kết tuân thủ quy định về bảo vệ môi trường, thiếu các cam kết về tình hình khiếu kiện về môi trường. Thông tư cũng thiếu yêu cầu nhà đầu tư cung cấp thông tin về năng lực kinh nghiệm về bảo vệ môi trường, tiết kiệm năng lượng hiệu quả. Thông tư cũng thiếu yêu cầu phân tích chi phí lợi ích của phương án bảo vệ môi trường trong các phương án kỹ thuật, các sản phẩm hàng hóa và dịch vụ trong quá trình xây dựng, vận hành của dự án đầu tư.
Trước các hạn chế trên, nhóm nghiên cứu đưa ra hai phương án xử lý đó là:
Bộ Kế hoạch và Đầu tư ban hành thông tư sửa đổi, bổ sung lồng ghép các tiêu chí môi trường và các biểu mẫu hồ sơ mời thầu được quy định tại Thông tư số 09/2011/TT-BKHĐT và Thông tư 08/2022/TT-BKHĐT.
Hoặc phương án, Bộ Kế hoạch và Đầu tư ban hành thông tư riêng về mua sắm công xanh, hoặc thông tư sửa đổi, bổ sung một phụ lục riêng về mua sắm công xanh của Thông tư 09/2021/TT-BKHĐT và Thông tư 08/2022/TT-BKHĐT.
