Không thể "tư nhân hóa bệnh viện công"
Việc thực hiện thí điểm tự chủ bệnh viện thời gian qua đã đạt được một số kết quả tích cực bước đầu, nhiều vấn đề nhận thức về tự chủ bệnh viện ngày càng được rõ hơn. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện tự chủ bệnh viện cũng còn nhiều hạn chế, vướng mắc. Đơn cử, sau 2 năm triển khai thí điểm tự chủ toàn diện, 2 bệnh viện tuyến cuối của cả nước là BV Bạch Mai và BV K đều đã xin dừng thí điểm.
Về vấn đề này, GS-TS-AHLĐ Nguyễn Anh Trí, Đại biểu Quốc hội, nguyên Viện trưởng Viện Huyết học Truyền máu Trung ương cho biết: Sau khi có Nghị quyết 33 thì cần một loạt hệ thống văn bản pháp quy phục vụ cho việc đó nhưng đến nay vẫn chưa có, chưa hoàn thiện.
"Phải khẳng định rằng tự chủ là chủ trương rất đúng, là cơ chế rất hay nhưng tự chủ đến đâu? Nếu tự chủ quá mức vô tình đã "tư nhân hóa bệnh viện công". Và điều này là sai định hướng XHCN, sai đường lối của Đảng và Nhà nước. Vì vậy, bản thân tôi không ủng hộ tự chủ đến mức cao nhất, nhiều nhất, vì nó sai định hướng XHCN của chúng ta" - GS Nguyễn Anh Trí nói.
Phân tích cụ thể, GS Trí cho rằng BV Bạch Mai đang hoạt động yên ổn theo Nghị định 43 làm tự chủ toàn phần, tức là tự chủ mức chi thường xuyên, đời sống cán bộ nhân viên y tế vẫn rất dễ chịu. Nhưng khi chuyển qua Nghị quyết 33 là tự chủ theo mức cao nhất thì bị vướng mắc: Thứ nhất là các văn bản pháp quy tháo gỡ chưa có và rất nguy cơ nếu làm là bị sai. Thứ hai là đúng vào dịch COVID-19, bệnh viện bị phong tỏa. Thứ ba là một loạt giám đốc BV vướng vào vòng lao lý. Đây là thời kỳ nặng nề nhất, khó nhất nói về cán bộ của Bệnh viện Bạch Mai. Ba lý do cộng lại một lúc nên BV Bạch Mai thí điểm tự chủ toàn diện thất bại.
"Tôi ủng hộ và đề nghị cả BV K và BV Bạch Mai phải nhanh chóng quay trở lại tự chủ ở mức 2 hoặc mức 3, tốt nhất là ở mức tương ứng trong Nghị quyết 60. Đó là tự chủ có chi thường xuyên" - GS Trí nhấn mạnh.
Trả lời câu hỏi tại sao chưa tự chủ toàn diện được, TS Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng có 3 vấn đề: Đầu tiên là thể chế, thể chế của chúng ta chưa đáp ứng yêu cầu để có thể tự chủ toàn phần được. Thứ hai là khâu tổ chức thực hiện có vấn đề. Cuối cùng có tính chất rất quyết định là vấn đề cơ chế giá.
Cơ chế giá có những lúc tôi thốt lên, tại sao giao cho người ta tính đúng, tính đủ giá mà tiền lương tối thiểu đã điều chỉnh 1.490.000 rồi, nhưng anh vẫn giữ 1.300.000? Thế chênh lệch đó lấy đâu? Đó chính là "gậy ông đập lưng ông".
Theo ông Bùi Sỹ Lợi, trong Nghị quyết 19 của Trung ương về đổi mới các đơn vị sự nghiệp công lập, có 4 loại hình tự chủ về tài chính. Loại hình đầu tiên là tự chủ toàn diện, toàn phần được vì tự chủ cả về đầu tư, xây dựng cơ bản.
Chưa có một cơ sở y tế nào đủ điều kiện tự chủ toàn phần
Qua kinh nghiệm giám sát nhiều năm đối với ngành y tế, ông Bùi Sỹ Lợi khẳng định chưa có một cơ sở y tế nào, kể cả bệnh viện tuyến cuối và tuyến chăm sóc sức khỏe ban đầu... có đủ điều kiện để tự chủ toàn phần.
"Tôi cho rằng, nếu chúng ta không cẩn thận mà cứ giao tự chủ theo cách như vậy, giao mà không có đầu tư, không có chuyển giao khoa học công nghệ và không có phúc lợi xã hội thì bệnh viện Nhà nước sẽ mất vai trò của mình. Tôi phải nói rằng, hai hạng bệnh viện: Bệnh viện tuyến cuối cùng và bệnh viện tuyến chăm sóc sức khỏe ban đầu, dứt khoát Nhà nước phải đầu tư" - ông Lợi nhấn mạnh.
Ở các bệnh viện tuyến trên, ông Lợi cho rằng có 3 điểm phải lưu ý: Một là chúng ta phải đầu tư để hiện đại hóa công nghệ. Đây là tuyến cuối cùng chăm sóc những bệnh khó khăn, gian khổ nhất nên đòi hỏi kỹ thuật nhiều nhất. Và quan trọng nữa là phải được đầu tư công nghệ hiện đại.
Vấn đề thứ hai là bệnh viện tuyến cuối cùng có nhiệm vụ hết sức quan trọng là chuyển giao công nghệ kỹ thuật hiện đại cho tuyến 2 và tuyến cơ sở. Vấn đề thứ ba là phải bảo đảm an sinh xã hội, lên đến tuyến cuối cùng này mà bệnh nhân không có điều kiện thì chẳng nhẽ bệnh viện lại không điều trị? Phải tập trung làm 3 vấn đề đó.
Đồng quan điểm, TS Nguyễn Huy Quang, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho rằng: "Trong 7 yếu tố cấu thành giá, chúng ta chưa nói về vấn đề chi đầu tư. Nếu không có đầu tư thì không thể nào làm nổi tự chủ toàn diện bệnh viện được. Tôi vẫn nói chủ trương về mặt tự chủ là chủ trương đúng đắn nhưng để tự chủ, đặc biệt là tự chủ toàn diện, thì chúng ta cần có hành lang pháp lý đầy đủ, hướng dẫn tự chủ về mặt tổ chức như thế nào, mua sắm tài sản ra sao, giá dịch vụ khám chữa bệnh như thế nào, rồi tiền lương tiền công ra sao? Khi đã cụ thể rồi thì chúng ta có hẳn hành lang pháp lý để áp dụng, tổ chức, thực hiện".
Bệnh viện kiệt quệ, người bệnh chịu khổ
Tại BV Bạch Mai, PGS-TS Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cho hay: "Bệnh viện đang lâm vào tình trạng kiệt quệ. Do thiếu thốn trang thiết bị, bệnh viện phải bố trí lại ca kíp làm việc, khi số bệnh nhân ngoại trú tăng lên đột biến 6.000 đến 8.000 người đến khám, có ngày 10.000 người. Cán bộ y tế ở nơi xa phải ra khỏi nhà lúc 3-4h, 5h phải đến bệnh viện. Các máy chiếu chụp tập trung ngoại trú ca sáng, nội trú ca chiều, để đảm bảo không từ chối bệnh nhân nào. Đây là giải pháp trước mắt ứng phó với tình trạng thiếu thiết bị".
Còn tại BV K, GS-TS Lê Văn Quảng, Giám đốc BV cho biết: "Trước đây, chúng tôi có 9 máy xạ trị. Bây giờ chúng tôi chỉ còn 5 cái hoạt động. Cái thì hết thời hạn khấu hao, cái thì sử dụng hết niên hạn. Hiện tại, bệnh nhân ung thư chúng tôi phải chạy máy xạ trị, mỗi máy ít nhất 2-3 tiếng, có máy 24 tiếng, gần như bệnh nhân thức cả đêm để chạy xạ. Đấy là cái khó khăn và để đáp ứng được nguồn bệnh nhân xạ trị như hiện nay thì chúng tôi phải cần 10 máy nữa, nhưng không có nguồn để đầu tư".
Tại cuộc tọa đàm "Tự chủ bệnh viện thế nào để phục vụ người dân tốt hơn" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức, lãnh đạo các cơ quan chức năng, bệnh viện, các chuyên gia đã trả lời câu hỏi cần triển khai tự chủ bệnh viện thế nào, nhất là tại các bệnh viện công lập tuyến cuối, để giúp các cơ sở này vượt qua khó khăn trong giai đoạn này và phát triển bền vững nhằm nâng cao chất lượng công tác khám chữa bệnh, phục vụ người dân tốt hơn, nhất là những người nghèo, người có hoàn cảnh khó khăn, người khám chữa bệnh bằng bảo hiểm xã hội.
