Năm 2013, sau gần 10 năm ở Ban TKTS, tôi được nhà báo Lâm Chí Công – Trưởng Văn phòng Đại diện Bắc Trung Bộ lôi ra quán nước, gọi cho cốc nước cam rồi hỏi cụt lủn: “Mày về Bắc Trung Bộ với anh”. Thế là để lại vợ con ở Hà Nội, tôi khoác ba lô vô Bắc Trung Bộ. Đến nay cũng đã gần 10 năm.
Vừa chân ướt chân ráo về Thanh Hóa, vụ việc đầu tiên tôi tiếp cận là vụ Cty CP Nicotex Thanh Thái (Cẩm Thủy, Thanh Hóa) chôn thuốc trừ sâu dưới lòng đất. Bắt đầu từ thông tin người dân xã Yên Lâm (huyện Yên Định) ngăn xe tải chở thuốc sâu ra khỏi nhà máy, anh em phóng viên nhiều báo phản ánh. Trưa, khi mặt trời đứng bóng, cuộc họp giữa lãnh đạo nhà máy với đại diện nhân dân kết thúc. Anh em dần ra về. Tin bài viết xong, tôi lén bảo vệ chui qua hàng rào tre vào sâu trong vườn. Tôi đứng như chết lặng. Trước mắt tôi là hàng dài thùng phuy đựng thuốc trừ sâu được chôn xuống lòng đất. Một vài điểm người dân khui ra, thứ thuốc độc màu trắng đục đang nhỏ giọt, thấm vào đất… Tôi xót xa tự nghĩ, nếu đây là làng mình, là nơi gia đình mình ở, là nơi bố mẹ mình hàng ngày lấy nước nấu cơm, tắm giặt thì sẽ ra sao. Vừa nghĩ, nước mắt vừa trào ra đau đớn.
Bài đầu tiên: “Đang tâm đầu độc đồng bào”. Tiếp theo, ngày nào báo Lao Động cũng có bài viết, phản ánh. Có khoảng gần 200 bài viết của Báo Lao Động và hàng trăm bài của anh em các báo. Các cơ quan chức năng vào cuộc xử lý, đóng cửa nhà máy, yêu cầu khai quật, xúc đi hàng chục tấn đất nhiễm thuốc trừ sâu.
Người dân “cùng đất thuốc sâu” đến nay vẫn kể cho nhau nghe “cuộc chiến” của báo chí với cái xấu, cái ác, đặc biệt, bao giờ cũng dành sự trân trọng, biết ơn và yêu mến đối với báo Lao Động.
Năm 2014, gần 4.000 giáo viên mầm non ở tỉnh Ninh Bình bức xúc về việc dù được vào biên chế nhưng chỉ được tính lương bậc 1 dù đã nhiều năm công tác. Mất rất nhiều thời gian tìm hiểu, xác minh thông tin, đấu tranh khai thác thông tin, Lao Động đã đăng loạt bài nêu rõ bất cập, sai lệch trong việc thực hiện chế độ với giáo viên mầm non ở tỉnh. Lãnh đạo tỉnh Ninh Bình ngay sau đó rất cầu thị, cho rà soát và bổ sung lại, tính đúng theo hướng dẫn của Chính phủ. Gần 4.000 giáo viên được tính lại bậc lương, có nhiều người đang bậc 1 được lên bậc 5. Đến giờ, mỗi lần gặp lại những giáo viên mầm non, các cô vẫn nghẹn ngào cảm ơn Báo Lao Động.
Tiếp theo là vụ “dê đi lạc nhà quan”. Tiếp cận thông tin, tôi thực sự ngỡ ngàng và khó tin chuyện một vị bí thư huyện ủy nổi tiếng giỏi giang, giàu có lại tham mấy con dê dự án. Lần theo vấn đề một cách thận trọng, báo Lao Động dần phơi bày sự thật. Theo đó, thị xã Bỉm Sơn đã hỗ trợ một số bà con thuộc hộ nghèo của huyện Thạch Thành một số dê làm giống với mong muốn bà con miền núi sẽ có thêm một sinh kế thoát nghèo. Vậy nhưng dê giống sau khi được cấp đã… đi thẳng vào trang trại vị bí thư huyện ủy.
Khi thông tin điều tra cơ bản đã gần rõ sự việc, chúng tôi làm việc với chủ tịch xã. Vị này nói dối loanh quanh và dứt khoát không chỉ rõ những thông tin cần thiết khác. Khi ra về, chúng tôi còn được chủ tịch ưu ái chạy theo đưa tiễn cho đến hết địa bàn. Đi được khoảng 5km, tôi dừng lại, gửi xe ven đường, bắt xe ôm quay lại bản. Trời đã nhá nhem tối, vào một nhà ven đường, nói rõ sự tình, vợ chồng nông dân nghèo miền sơn cước hâm lại nồi canh, cho biết rõ tất cả thông tin từ việc dê được vận chuyển ra sao, mấy con, ngày nào; được đưa vào trang trại vị bí thư huyện ủy ra sao; khi nguy cơ bị lộ, các vị lãnh đạo xã, huyện đã tìm mọi cách lấp liếm như thế nào… Tất cả được người dân thông tin cụ thể, rõ ràng.
Từ những thông tin đó, ngay sáng hôm sau, tôi đến từng hộ nghèo thuộc danh sách nhận dê giống nhưng chỉ được nhận… trên giấy còn dê thật thì đã bị bế vào trang trại bí thư huyện ủy. Quay lại làm việc với chủ tịch xã, vị này hết đường quanh co, phải chấp nhận sự thật. Những bài điều tra đầu tiên của Lao Động rúng động dư luận. Sau đó là hàng loạt bài báo của Lao Động, của nhiều báo khác. Tỉnh ủy Thanh Hóa vào cuộc xác minh, ra văn bản kỷ luật nghiêm minh.
Năm 2015, một hôm vừa đến văn phòng, tôi nhận được một bọc tài liệu dày cộm. Trong bọc, đầu tiên là mấy chữ đánh máy mong báo Lao Động làm rõ sự việc bà Hiệu trưởng Trường THPT Dân tộc nội trú tỉnh nhiều năm qua ăn chặn mọi thứ của học sinh. Đi kèm là rất nhiều tài liệu, hồ sơ được sắp xếp rõ ràng. Để xác tín thông tin, chúng tôi đã bằng nhiều cách khác nhau, kể cả xin đi đưa cơm để vào chứng kiến bữa ăn của học sinh.
Những bài báo chỉ thẳng sai phạm của vị hiệu trưởng được phát hành. Lãnh đạo tỉnh Thanh Hóa chỉ đạo xử lý nghiêm minh, vị hiệu trưởng cố cùng xin ở lại làm hiệu phó cũng không được, phải đi khỏi trường, trả lại sự tử tế, công bằng cho giáo viên và học sinh nơi đây. Đến nay, mỗi khi đến ngày thành lập báo, văn phòng báo Lao Động vẫn nhận được lá thư nặc danh của ái đó ở trường cảm ơn Báo Lao Động.
Vài câu chuyện kỷ niệm tác nghiệp kể ra không phải để khoe vì đó là công việc hàng ngày và ở báo Lao Động, những câu chuyện như thế khó kể hết. Mỗi người làm ở báo Lao Động đều có vô số sự việc để kể, còn nóng bỏng, còn gay cấn và ý nghĩa hơn nhiều. So với các bậc cha chú ở Lao Động cũng là những cây đại thụ trong làng báo, tôi chỉ là hạt cát. Cùng trang lứa, tôi chỉ là phóng viên bình thường. So các thế hệ trẻ hiện nay thấy mình còn thua kém rất xa.
Vậy nhưng, kể ra để thấy rõ, trong nhiều yếu tố làm nên thương hiệu Lao Động 93 năm qua thì bản lĩnh, trí tuệ của tờ báo cách mạng hàng đầu là yếu tố quan trọng. Mỗi một chữ, một bài báo là mồ hôi, nước mắt, là bản lĩnh dám nói ra sự thật, là sản phẩm của trái tim nóng và cái đầu lạnh, là sự đồng cảm, rung động, yêu thương với những số phận con người.
