Cầu ngói chợ Lương
Đầu tiên phải kể đến cầu ngói chợ Lương (xã Hải Anh, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định), một trong những cây cầu cổ đẹp nhất ở Nam Định và nổi tiếng Việt Nam, trở thành điểm dừng chân lý tưởng của nhiều du khách trong nước và quốc tế. Cây cầu này có niên đại cùng với chùa Lương (năm Hồng Thuận Tam niên, tức là năm 1511) và là 1 trong 10 cây cầu cổ nhất Quần Anh xưa.
Ngày nay, không gian và dáng vẻ của cầu ngói chợ Lương đẹp tựa một Hội An thu nhỏ ở Nam Định. Mặc dù, đã trải qua hơn 500 năm tồn tại, nhưng đến nay cây cầu ngói này vẫn là 1 trong 3 cây cầu ngói cổ xưa và đẹp nhất Việt Nam còn giữ nguyên được dáng vẻ ban đầu.
Tận mắt chiêm ngưỡng cầu ngói chợ Lương mới thấy được vẻ đẹp của kiến trúc "Thương gia hạ kiều", tức "trên là nhà, dưới là cầu" và được bắc ngang qua con sông Trung Giang. Cầu được dựng trên 18 trụ đá vuông mỗi cạnh 35cm xếp thành 6 hàng để gánh 6 vì kèo và đỡ toàn bộ 9 gian nhà cầu. Nằm trên các trụ đá là hệ thống xà ngang, xà dọc bằng gỗ lim to chắc để đỡ các dầm, nâng sàn cầu, nhà cầu.
Quan sát kỹ, du khách dễ dàng nhận thấy hai bên đầu cầu đều có 4 con nghê đang đứng chầu với dáng vẻ vừa thân thuộc, vừa uy nghiêm nhưng lại mang ý nghĩa sâu xa. Tựa như câu nói "Bốn con nghê đực chầu về tổ tông". Hình tượng cuốn thư trên hàng trụ, dưới là cửa cuốn, tạo dáng mềm, bên trong có đề 4 chữ "Quần Phương xã kiều", tức cầu xã Quần Phương (nay là xã Hải Anh, huyện Hải Hậu).
"Lần đầu tiên đến cầu ngói chợ Lương, tôi không thể rời mắt và rất ấn tượng với những viên ngói nam được lợp rất khéo, đều tăm tắp, không bị xô, bị hở, như dáng con rồng uốn khúc, đang vươn mình bay lên. Tôi dừng chân ở giữa cầu, ngồi bệt bên hành lang, lưng tựa vào lan can, ngắm nhìn không gian bên trong cầu. Sàn cầu được thiết kế thành hai phần rõ rệt, còn phần mặt cầu uốn cong. Ngồi nghỉ ngơi, ngắm cảnh sông nước, tôi cảm nhận được nét đồng quê bình yên và dịu dàng" - chị Ngô Thị Minh Tâm (Thái Bình) chia sẻ.
Vẻ đẹp cổ kính biểu tượng cho giá trị kiến trúc, mỹ thuật mang đậm bản sắc Việt Nam của cầu ngói chợ Lương đã trở thành điểm du lịch cuốn hút du khách khi đến với Nam Định.
Cầu ngói chợ Thượng
Cũng được biết đến với kiến trúc "Thương gia hạ kiều", ở Nam Định còn có cầu ngói chợ Thượng (hay còn gọi là cầu ngói Thượng Nông, xã Bình Minh, huyện Nam Trực). Đây là cây cầu dài 17,35m được xây dựng từ thời Hậu Lê, với sự đóng góp công đức của bà chúa Nguyễn Thị Ngọc Xuân, cung phi của chúa Trịnh, bà cũng là con gái làng Thượng Nông. Năm 2012, cầu được xếp hạng Di tích Lịch sử Văn hóa cấp Quốc gia.
Nhìn tổng thể bên ngoài, có thể nhận thấy, mố cầu được làm rất chắc chắn, bằng những tảng đá nguyên khối xây ghép với nhau. Mố cầu được xây vuốt lên theo hình thang cân. Hai mố cách nhau khoảng gần 5m, ở giữa tạo khoảng trống cho dòng nước lưu thông và thuyền bè qua lại.
Ông Nguyễn Quang Vinh - một cụ cao niên sống gần cầu ngói Thượng Nông cho biết: "Ngày xưa, cả làng tôi có cầu ngói chợ Thượng là cầu duy nhất bắc qua dòng sông Ngọc để người dân di chuyển đi lại. Mặt cầu rộng khoảng 2m, lát đá tảng xanh xen kẽ nhau; mặt đá bóng loáng, nhưng đi lại không bị trơn trượt. Hai bên hành lang cầu cũng lát đá tảng, tạo phần gờ cao hơn phần mặt cầu khoảng 15cm. Mỗi buổi trưa, cả xóm tôi lại ra cầu ngồi trò chuyện, cũng chính nơi này, gắn liền với tuổi thơ của thế hệ chúng tôi".
Trải qua hơn 300 năm, cây cầu ngói chợ Thượng vẫn giữ nguyên hình dáng của chiếc cầu xưa kia, là điểm dừng chân khi khám phá Nam Định, được ngắm một cây cầu cổ đẹp và bình yên giữa làng quê, cảm giác trong lòng thật thanh bình, dễ chịu.
Nhà cầu dựng bằng khung gỗ lim, mái lợp ngói nam, hai hồi xây tường, mở cửa cuốn rộng 1,7m, cao 2m, hai bên là hai cửa giả.
Cầu lợp làng Kênh
Nếu nhắc đến những cây cầu cổ ở Nam Định thì không thể không nhắc đến cầu lợp làng Kênh (thị trấn Cổ Lễ, huyện Trực Ninh) - cầu lợp mái lá duy nhất còn lưu lại những giá trị lịch sử hiếm có của làng quê Việt Nam.
Cầu lợp làng Kênh - cây cầu mái cọ "độc nhất vô nhị" ở Việt Nam được xây vào thời Lý, cách đây khoảng 700 năm, sau khi triều đình cho đào một con kênh dẫn nước từ sông Hồng vào để tưới tiêu cho cả một vùng thuộc trấn Sơn Nam hạ.
Trải qua 700 năm, đến nay, cây cầu nối hai bờ sông Hải Ninh vẫn giữ nguyên được kết cấu kiến trúc cổ kính và độc đáo. Theo các cụ cao niên trong làng, cây cầu có 5 nhịp, mỗi nhịp từ 1m45 - 1m65, tạo nên một công trình dài 10m, rộng 4m, cao 3m tính từ mặt sàn lên. Toàn bộ cột, xà, sàn cầu được làm bằng gỗ lim, sàn cầu được ghép bằng những tấm gỗ dày, rộng hơn 40cm.
Điểm đặc biệt của cầu lợp làng Kênh là ngay từ khi mới xây dựng, những người thợ đã không chọn lợp mái cầu bằng ngói mà lợp bằng cây bổi (cây cói), loại cây trồng ở các vùng đất bãi mặn, lợ ven biển, do bổi nhẹ hơn, xốp hơn, chịu được gió bão. Khi nào lớp bổi mục thì người dân sẽ lợp lớp lá mới. Đến nay, sau nhiều lần trùng tu, mái cầu được chuyển sang lợp bằng lá cọ thay cho lá bổi. Toàn bộ các bẹ cọ được tếp chặt với vì kèo và được gia cố buộc lại bằng sợi mây, làm cho mái của cầu rất chắc chắn, không lo gió bão làm hỏng.
Với lối kiến trúc “Thương gia hạ kiều” độc đáo, những cây cầu trăm tuổi ở Nam Định như: cầu ngói chợ Lương (huyện Hải Hậu), cầu lợp làng Kênh (huyện Trực Ninh), cầu ngói chợ Thượng (huyện Nam Trực)... đều giữ được nét cổ kính nằm soi mình trên dòng nước trong xanh, tạo nên phong cảnh mang vẻ đẹp hữu tình của làng quê Việt Nam.
