Đam mê lưu giữ giá trị văn hóa dân tộc
Đến thăm nhà chị Thị Mai, chúng tôi hết sức ngỡ ngàng khi chứng kiến nhiều tập sử thi dày cộm do chính nghệ nhân và cha của mình sưu tầm, biên soạn. Bên cạnh đó, chị Thị Mai còn có một chiếc đài và hàng chục băng ghi âm ghi lại những nét văn hóa truyền thống của dân tộc.
Theo chị Thị Mai, bản thẩn chị sinh ra và lớn lên trong cái nôi của sử thi nên sớm được tiếp cận với nét văn hóa đặc sắc này. Tuy nhiên, để trở thành nghệ nhân, chị đã tiếp nối, trao dồi theo thêm kiến thức từ người cha của mình.
Ngoài ra, chị còn thừa hưởng thêm những sự hiểu biết, am hiểu về sử thi của nhiều nghệ nhân quá cố. Từ năm này qua năm khác, dòng sử thi trong chị Thị Mai cứ thế thấm dần và lớn dần lên như cây rừng giữ đại ngàn. Hiện chị Thị Mai đã trở thành cây sử thi sống của bon làng.
"Từ khi còn bé, tôi đã nghe băng thu âm, rồi sau đó tự tay chép các bài sử thi này thành Tiếng M'Nông và Tiếng Việt. Công việc ghi chép này tưởng chừng đơn giản nhưng đòi hỏi sự cần mẫn, tâm huyết và lâu dài thì mới thực hiện được thành những câu chuyện hoàn chỉnh" - chị Thị Mai cho biết.
Cây sử thi sống của bon làng
Từ năm 2005 đến nay, chị Thị Mai đã dành tất cả thời gian, tâm huyết cho việc nghe và chép lại các bản sử thi bằng tiếng M'Nông và Tiếng việt. Bằng cách này chị đã dịch và thuộc hàng trăm câu văn vần, những bài sử thi đồ sộ của văn hóa dân tộc.
Tiếp xúc với chúng tôi, khi nhắc đến sử thi, việc này đã "đụng chạm" đến niềm đam mê nên chị Thị Mai say sưa kể lại nội dung những bài sử thi mà mình đã dày công biên soạn. Theo lời kể của chị Thị Mai, có rất nhiều bài sử thi khác nhau, nhưng mỗi bài sử thi đều dạy con người ta những điều hay, lẽ phải.
Có những bài sử thi dạy ta biết phải sống như thế nào cho đúng, không được lấy của người khác làm của mình. Những năm qua, trong các lễ hội của bon làng, chị Thị Mai đã hát sử thi cho bà con buôn làng lắng nghe, thấu hiểu vắn hóa truyền thống của dân tộc mình, khơi dậy niềm đam mê sử thi cho giới trẻ.
Theo nhiều bà con M'Nông, hiện tại trên Tây Nguyên, sử thi của bà con đang được các nghệ nhân lớn tuổi nắm giữ. Chính vì vậy, qua thời gian, nhiều nghệ nhân lớn tuổi sẽ ngày một già đi, rồi có lúc cũng phải đi gặp “ông bà”. Tuy nhiên, việc các nghệ nhân lớn tuổi chưa tìm được ai kế thừa thì coi như di sản văn hóa quý báu của dân tộc sẽ bị mai một, đứt gãy…
Do đó, việc xuất hiện những nghệ nhận như chị Thị Mai là niềm vui, niềm tự hào vô bờ bến của buôn làng. Thế nên cũng dễ hiểu khi chị Thị Mai hiện được ví là cây sử thi sống trên cao nguyên của người M'Nông.
