Tràn lan quảng cáo phản cảm, thổi phồng dụ dỗ người tiêu dùng
Vào các buổi tối, chị Bích Ngọc (quận Đống Đa, TP Hà Nội) thường dành thời gian quây quần cùng gia đình bên mâm cơm và xem tin tức, hoặc giải trí với phim truyền hình sau bữa tối. Chị Ngọc cho biết, dù các chương trình chính rất hấp dẫn, một điểm trừ chính là phần quảng cáo.
“Quảng cáo chiếm nhiều thời lượng của các chương trình. Ví dụ, phim tối thông báo lịch chiếu 21h40, tôi phải đợi đến 10h mới có phim để xem. Chưa kể, một bộ phim dài khoảng 35 đến 40 phút, đã có đến 10 phút quảng cáo xen giữa. Nhiều nội dung trùng lặp, nhắc đi nhắc lại, đặc biệt là các quảng cáo thực phẩm chức năng, thuốc men...” - chị Ngọc nói.
Thực tế, một motip quen thuộc của các quảng cáo là nhắc đi nhắc lại thông điệp về sản phẩm để khán giả ghi nhớ thương hiệu nhưng ranh giới giữa quảng cáo hài hước và quảng cáo phản cảm khá mong manh, đặc biệt với các sản phẩm chăm sóc sức khỏe nam giới, thực phẩm chức năng...
“Những quảng cáo về thuốc ho, xịt họng nhắc đi nhắc lại rất mệt mỏi. Tôi biết rằng, việc xem truyền hình miễn phí đồng nghĩa với việc chấp nhận quảng cáo, nhưng nội dung cần được chọn lọc, kiểm duyệt tinh tế hơn để khán giả không mất hứng” - chị nói.
10 năm kể từ khi Luật Quảng cáo chính thức có hiệu lực, ngành quảng cáo tại Việt Nam trải qua không ít biến chuyển theo tốc độ phát triển của truyền thông xã hội. Mặt trái của sự phát triển chính là những nội dung quảng cáo phản cảm, sai sự thật, gây tranh cãi, bất ổn trong xã hội, ảnh hưởng đến niềm tin của người tiêu dùng dù có hay không vi phạm pháp luật.
Hồi tháng 9, diễn viên Cát Tường xin lỗi vì quảng cáo thổi phồng công dụng của một sản phẩm sữa. Tuy cơ quan chức năng không vào cuộc, nhưng diễn viên đã bị khán giả, truyền thông chỉ trích khi quảng cáo sai sự thật về sản phẩm có liên quan trực tiếp đến sức khỏe người dùng.
NSND Hồng Vân, nghệ sĩ Vân Dung, Dương Cẩm Lynh… từng bị phản ứng vì xuất hiện trong video quảng cáo sai sự thật về các sản phẩm chăm sóc sức khỏe, liệu trình y tế...
Ngay cả WPP, một “ông lớn” trong ngành quảng cáo, bị phạt ba lần trong năm 2023 vì cùng một lỗi vi phạm quảng cáo trên các nền tảng xuyên biên giới.
Đầu năm 2023, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) thông tin, nhiều nhãn hàng vi phạm quy định như quảng cáo thổi phồng tác dụng, gây hiểu nhầm là thuốc chữa bệnh. Cục đề nghị xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân phát hành quảng cáo sai sự thật, quảng cáo chưa có thẩm định của cơ quan y tế; có biện pháp mạnh với Facebook, Google, YouTube, yêu cầu họ thực hiện nghiêm túc pháp luật Việt Nam về quảng cáo.
Tôn vinh quảng cáo đẹp để dẹp cái xấu
Một trong những tâm điểm của ngành quảng cáo Việt Nam trong năm 2023 là Giải thưởng Quảng cáo Sáng tạo Việt Nam lần thứ hai, do Bộ VHTTDL phối hợp với Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam tổ chức. Bà Ninh Thị Thu Hương - Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở - nhấn mạnh: “Khi những tác phẩm quảng cáo có giá trị nghệ thuật cao, mang thông điệp tích cực, trách nhiệm với cộng đồng được tôn vinh thì quảng cáo xấu, phản cảm sẽ bị đẩy lùi và đào thải. Đây cũng là một hoạt động thể hiện sự tiến bộ trong quản lý; khích lệ, nhân rộng điển hình để hướng tới một hoạt động quảng cáo Việt Nam tốt đẹp...”.
Chia sẻ với Lao Động, ông Trần Việt Tân - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Truyền thông VINAMA, Phó Chủ tịch Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam - cho rằng, ngành công nghiệp sáng tạo vốn không có biên giới, tuy nhiên các cơ quan chức năng có thể định hướng.
Nếu coi ngành công nghiệp sáng tạo như con nước, không ai có thể ngăn cản. Bởi nếu chặn lại dòng nước sẽ tràn, phá vỡ đập. Nhưng khi được lèo lái, con nước sẽ được điều chỉnh chạy theo hướng đúng đắn - ông Tân nhận định.
“Khi những nhà sản xuất nói với khách hàng rằng những sản phẩm quảng cáo hướng đến điều tốt, lay động trái tim người xem đang lên ngôi, những sản phẩm quảng cáo theo hướng giật gân, phản cảm, mang nguồn năng lượng tiêu cực, lừa dối khách hàng sẽ không còn đất sống” - ông Tân nhận định.
Chị Phạm Nhật Phương - đồng sáng lập Dukick Advertising Film - một trong những đơn vị được vinh danh tại “Giải thưởng Quảng cáo sáng tạo Việt Nam” năm 2023, cho rằng, những hoạt động công nhận các sản phẩm quảng cáo có ý nghĩa với cộng đồng sẽ giúp ích cho sự phát triển của ngành quảng cáo nói riêng và các ấn phẩm văn hóa giải trí nói chung.
Phát triển quảng cáo, thúc đẩy công nghiệp văn hóa
Ông Nguyễn Trường Sơn - Chủ tịch Hiệp hội Quảng cáo Việt Nam (VAA) - nhận định, mỗi sản phẩm quảng cáo là một sản phẩm nghệ thuật trong mỹ thuật ứng dụng. “Sức ảnh hưởng của quảng cáo là rất lớn trong việc tạo ra xu thế của xã hội. Do đó, ngành quảng cáo có trách nhiệm tạo ra những xu thế tích cực, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước” - ông khẳng định.
Theo ông, điều khó nhất là đưa hoạt động quảng cáo vào nền nếp, định hướng đúng để các nhà sáng tạo trung thực, góp phần bảo vệ văn hóa, kinh tế, xã hội. Lãnh đạo VAA cho rằng, điều cần thiết là sửa đổi Luật Quảng cáo đã áp dụng hơn 10 năm, sao cho phù hợp với những hình thức quảng cáo mới và sự thay đổi của thời đại.
Thời gian qua, Bộ VHTTDL đã chủ trì đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo, nhằm thể chế hóa kịp thời các chủ trương, đường lối, tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, thống nhất để phát triển hoạt động quảng cáo.
Chính phủ thống nhất giao Bộ VHTTDL chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng luật. Bộ trưởng Bộ Tư pháp thừa ủy quyền Thủ tướng, thay mặt Chính phủ ký tờ trình đề nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội bổ sung dự án luật này vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 để Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8 vào tháng 10.2024.
Ông Lê Quốc Vinh - Tổng Giám đốc Tập đoàn Truyền thông Lê, thành viên Mạng lưới các công ty quảng cáo và marketing độc lập toàn cầu Worldwide Partners, Inc. (WPI) - chia sẻ: “Càng nhiều điều tốt sẽ góp phần đẩy lùi những cái tiêu cực, đó là xu thế vận động chung của xã hội. Vấn đề là cần có những giải pháp khuyến khích, làm nảy sinh những sản phẩm quảng cáo tích cực, có giá trị cao về văn hóa để đẩy lùi những quảng cáo nhảm nhí. Cái khó của cơ quan chức năng là, có một ranh giới mờ giữa những quảng cáo nhảm nhí, phản cảm và quảng cáo vi phạm. Cơ quan chức năng chỉ có thể xử phạt các quảng cáo vi phạm (về nhãn mác, công bố chất lượng, hàng giả hàng nhái), còn quảng cáo nhảm nhí thì không phạt được. Vì vậy, tôi cho rằng, giải pháp triệt để cho vấn đề này đến từ hai phía: công chúng và nhãn hàng. Nếu công chúng từ chối tiếp nhận những quảng cáo nhảm nhí thì nó sẽ không còn đất sống. Và bản thân nhãn hàng - những người bỏ tiền ra thực hiện sản phẩm quảng cáo, ra đề bài cho các agency - cũng cần ý thức được trách nhiệm xã hội của mình, không xuê xoa với những quảng cáo rẻ tiền, kém chất lượng, không chạy theo mục đích kinh doanh ngắn hạn mà thu hút người xem bất chấp”.
Anh Tuấn
