Cần kiểm tra các doanh nghiệp trước khi cổ phần hóa
Tại Hội thảo khoa học Kiểm toán đối với doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ dưới 50% vốn điều lệ ngày 6.7, ông Nguyễn Hồng Long - Phó Trưởng ban, Ban Chỉ đạo Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp cho rằng, thời gian qua, Chính phủ đã chỉ đạo quyết liệt việc tái cơ cấu doanh nghiệp Nhà nước, trọng tâm là các tập đoàn kinh tế và tổng công ty. Mục đích để các doanh nghiệp tập trung hơn vào việc cung cấp sản phẩm, dịch vụ công ích thiết yếu cho xã hội, làm nòng cốt để kinh tế Nhà nước thực hiện vai trò chủ đạo của mình.
Để kiểm toán các doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ dưới 50% vốn điều lệ, theo ông Long, cần kiểm tra các doanh nghiệp trước khi cổ phần hóa về việc kiểm toán giá trị doanh nghiệp. Bao gồm các báo cáo kiểm toán do công ty kiểm toán độc lập thực hiện khi thực hiện kiểm toán giá trị doanh nghiệp bảo đảm được giá trị cao nhất của doanh nghiệp.
Cần có quy định cụ thể về việc xác định giá trị lợi thế đất đai, thương hiệu, giá trị truyền thống... quy định ngăn chặn gian lận, vi phạm chính sách, minh bạch công tác cổ phần hóa.
Khẩn trương xây dựng và phát triển hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia đồng bộ về doanh nghiệp Nhà nước, tài sản Nhà nước để kiểm soát, giám sát, thanh tra, kiểm tra; nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp sau cổ phần hóa.
"Kiểm toán Nhà nước nên tiến hành kiểm toán tất cả các bước trong quá trình cổ phần hóa, hậu cổ phần hóa. Theo đó, thực hiện kiểm toán theo loại hình kiểm toán chuyên đề, kiểm toán hoạt động để đánh giá toàn diện quá trình cổ phần hóa và có những ý kiến đóng góp cho việc hoàn thiện chính sách về việc cổ phần hóa, hậu cổ phần hóa", ông Long nói.
Nói về kết quả kiểm toán và một số phát hiện kiểm toán chủ yếu trong thời gian qua, bà Lê Thị Thu Hương - Phó vụ trưởng Vụ Tổng hợp (Kiểm toán Nhà nước) cho biết, thống kê từ khi Luật Kiểm toán Nhà nước năm 2015 có hiệu lực đến 30.6.2022, đối với doanh nghiệp có vốn nhà nước dưới 50%, Kiểm toán Nhà nước đã thực hiện kiểm toán và phát hành 6 cuộc kiểm toán độc lập, 23 cuộc kiểm toán các công ty liên kết lồng ghép với kiểm toán báo cáo tài chính công ty mẹ - các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước. Trong đó tổng kiến nghị tăng thu Ngân sách Nhà nước 89 tỉ đồng.
Số tiền này chủ yếu là các khoản thu do sai sót trong kê khai, xác định thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân, tiền thuê đất... khi các đơn vị chưa thực hiện đúng theo các quy định của luật thuế và các quy định của nhà nước có liên quan.
Đối với đánh giá trách nhiệm của cơ quan đại diện chủ sở hữu và người đại diện phần vốn nhà nước tại các doanh nghiệp có vốn nhà nước dưới 50%, bà Hương cho rằng, các báo cáo kiểm toán đã có một số phát hiện như sau: Chỉ đạo công tác đầu tư chưa hiệu quả, phải trích lập dự phòng đầu tư lớn, các khoản đầu tư nhiều năm, kéo dài, không hiệu quả, khả năng thu hồi hạn chế, hầu hết chưa có biện pháp xử lý dứt điểm.
Chưa thực hiện việc rà soát, kiểm soát ban hành các cơ chế quản lý, quản trị nội bộ, như kiểm soát chi hoa hồng đại lý, việc ký kết các hợp đồng thuê dịch vụ thuê ngoài... Chỉ đạo công tác tài chính kế toán chưa triệt để và sát sao dẫn đến còn để một số tồn tại, sai sót trong công tác hạch toán kế toán doanh thu, chi phí và các quỹ chưa chính xác.
Nguy cơ gây thất thoát lớn khi cổ phần hóa nếu thiếu kiểm toán
Bà Hà Thị Mỹ Dung - Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước - cho biết, việc xác định vốn Nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp đang còn có nhiều cách hiểu khác nhau và được quy định tại nhiều luật nhưng chưa có sự thống nhất.
Chưa bảo đảm được yêu cầu về sự tách bạch giữa quyền sở hữu vốn và quyền quản lý, giám sát vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, chưa bảo đảm tính khách quan, minh bạch trong hoạt động giám sát của chủ sở hữu với giám sát của quản lý Nhà nước.
Công tác giám sát, quản lý vốn, tài sản của Nhà nước còn nhiều hạn chế bên cạnh đó lại can thiệp hành chính vào quản lý, điều hành của doanh nghiệp, ảnh hưởng đến tính hiệu quả trong sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Quy định về quyền sử dụng đất vẫn còn nhiều vướng mắc, chênh lệch lớn giữa khung giá do Nhà nước quy định và giá thị trường là nguyên nhân dẫn đến nhiều tiêu cực. Ngoài ra, thẩm quyền, trình tự, thủ tục liên quan việc đầu tư, xây dựng cũng như đầu tư ra nước ngoài, liên doanh, liên kết còn nhiều kẽ hở, chồng chéo giữa các văn bản pháp luật.
Những vướng mắc, bất cập trên đã ảnh hưởng lớn đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp. Ngoài ra, việc thiếu sự kiểm tra, giám sát chặt chẽ của cơ quan kiểm tra độc lập cũng làm ảnh hưởng không nhỏ đến tình trạng sử dụng vốn, tài sản không đúng mục đích, không hiệu quả.
Chính vì vậy, bà Dung cho rằng, cần có những giải pháp để nâng cao chất lượng, hiệu quả kiểm toán mà trong đó tập trung vào việc kiểm toán các doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ dưới 50% vốn điều lệ, tránh tình trạng gây thất thoát tài sản Nhà nước.
