Không sợ đề tài khó - không ngại những vấn đề gai góc
Giải báo chí Quốc gia năm 2019, Báo Lao Động được giải A với loạt bài “Truyền bá chuyện vong báo oán ở chùa Ba Vàng” gây chấn động dư luận. Đây là đề tài không dễ làm, từ phát hiện của phóng viên cho đến khi loạt bài ra đời là hành trình dấn thân hàng tháng trời của nhóm phóng viên.
Tác giả Nguyễn Huyên cho biết, suốt nhiều tháng thực hiện tác phẩm, nhóm thực hiện đã gặp không ít khó khăn. Ngay cả khi tác phẩm đã lên trang báo, nhóm cũng gặp nhiều lời đe dọa. Thế nhưng, áp lực lớn nhất với nhóm làm việc không phải là những lời de dọa hay sự khó khăn trong tác nghiệp mà là sự mong chờ của độc giả.
Niềm tin vào công lý, vào sự thật luôn là kim chỉ nam cho những phóng viên yêu nghề. Để rồi, hành trình để làm sáng tỏ cái gọi là “Thỉnh vong oan gia trái chủ” đã trở thành một ví dụ điển hình cho sự nhiệt huyết, sức trẻ, cái tâm và lòng yêu nghề của những người làm báo.
Chính giải A năm 2019 - giải A đầu tiên sau hàng chục năm của Báo Lao Động đã thúc đẩy, tạo niềm tin cho Báo Lao Động thực hiện những đề tài khó với chủ trương thông suốt từ Ban Biên tập tới phóng viên “Không sợ đề tài khó - không ngại những vấn đề gai góc”.
Loạt bài “Trốn thuế qua cổng thanh toán quốc tế” ra đời trên cơ sở những quan điểm như thế. Đây là đề tài không hề dễ bởi lẽ lâu nay, việc trốn thuế ngày càng tinh vi để phát hiện ra những hành vi trốn thuế là điều rất khó khăn. Hơn nữa, lại trốn thuế qua cổng thanh toán quốc tế thì việc tìm chứng cứ, tư liệu lại thành một trở lực.
Thế nhưng, xác định đây là đề tài mới, có tính phát hiện và nếu “kẽ hở” về việc “Trốn thuế qua cổng thanh toán quốc tế” được bịt lại thì nhà nước sẽ ngăn chặn được nguồn thất thu hàng trăm, thậm chí hàng nghìn tỉ đồng mỗi năm.
Ban Biên tập quyết tâm cho làm, phóng viên quyết tâm nhập cuộc. Để làm rõ hành vi trốn thuế, phóng viên Lao Động đã mất hàng tháng trời trong vai người có nhu cầu mua tiền trong tài khoản Paypal.
Để nhận được 100 USD trong tài khoản Paypal, PV phải chuyển cho người này 2,28 triệu đồng. Qua nhiều lần thuyết phục, PV lấy lý do muốn giao dịch trực tiếp cho đảm bảo, người này mới chấp nhận gặp mặt để trao đổi.
Sau hàng loạt những cuộc giao dịch, với nhiều đối tượng, sự thật dần sáng tỏ, rằng “với mạng mạng Internet, một người có thể sử dụng nhiều tài khoản ảo để lách luật, trốn thuế.
Ví dụ, hạn mức tiền được phép mang ra nước ngoài là 5.000 USD, nhưng chuyển tiền qua mạng không ai có thể khống chế được. Thậm chí, chuyển một lúc mấy chục nghìn USD cũng không ai kiểm soát.
Đáng chú ý là hiện tượng chảy máu ngoại tệ. Khi người dân có nhu cầu chuyển tiền cho con du học, đầu tư, mua thẻ xanh định cư... điều này sẽ nảy sinh kết nối giữa thị trường ngoại tệ trên mạng với thị trường ngoại tệ ngầm ở Việt Nam. Câu chuyện này có thể diễn ra rất nhộn nhịp nhưng cơ quan thuế không thu được đồng nào.
Như vậy việc rửa tiền từ Việt Nam ra nước ngoài qua các cổng trung gian thanh toán quốc tế, không phải kê khai nguồn gốc thu nhập, không rõ đã đóng thuế hay chưa nhưng cứ chuyển một cách tràn lan qua mạng hoàn toàn có thể xảy ra”.
Sau khi tham vấn các luật sư, ý kiến từ phía Ngân hàng nhà nước, các phóng viên Lao Động càng khẳng định vấn đề mình nêu ra là đúng. Đặc biệt là trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước là phải theo kịp câu chuyện công nghệ phát triển. Từ đó, hành lang pháp lý cũng phải thay đổi thì mới cải thiện được vấn đề. Trách nhiệm ở đây không chỉ nằm ở Ngân hàng Nhà nước và Tổng cục Thuế mà còn cả các cơ quan như công an, bộ, ban ngành liên quan.
Được sự động viên và quyết tâm của Tổng Biên tập Nguyễn Ngọc Hiển, Ban Biên tập Báo Lao Động, vào những ngày cuối cùng của năm 2020, loạt bài về “Trốn thuế qua cổng thanh toán quốc tế” ra đời.
Loạt vài gây tiếng vang bởi một “lỗ hổng” quá lớn liên quan đến thuế, tài chính đến giờ này mới lộ rõ. Cổng thanh toán trực tuyến quốc tế về bản chất phải là công cụ nhanh chóng, tiện lợi thì trở thành công cụ đắc lực cho các giao dịch tài chính bất hợp pháp, trốn tránh trách nhiệm nộp thuế theo quy định của Nhà nước.
Kiên định với con đường đã chọn
Ngoài giải A với loạt bài “Trốn thuế qua cổng thanh toán quốc tế”, Báo Lao Động cũng đóng góp vào Giải Báo chí Quốc gia 2020 với những tác phẩm mang đậm tính thời sự như “Dịch COVID-19: Biến thách thức thành cơ hội” (giải C), Đổi mới giáo dục từ dịch COVID-19 (Giải C) và chùm ảnh “Cô gái khiếm thị Việt Nam duy nhất làm việc cho UNDP - “Anh hùng” thầm lặng” (Giải C).
Với 4 giải thưởng tại Giải Báo chí Quốc gia 2020, Báo Lao Động đã có một “mùa giải” thành công. Điều này đựa trên các yếu tố: Đề tài có tính phát hiện, vấn đề nóng, góc nhìn riêng và hình thức thể hiện theo kịp xu thế phát triển của báo chí hiện đại.
Đối với tác phẩm để có thể dự Giải Báo chí Quốc gia thì việc lên ý tưởng, tìm đề tài có ý nghĩa quan trọng bậc nhất để tạo nên sức sống và tầm vóc của một bài báo. Nó sẽ quyết định tầm vóc của bài báo.
Quá trình tác nghiệp của phóng viên sẽ chiếm 50%, 20% còn lại là cách thể hiện, cách chọn thể tài, cách gây ấn tượng của bạn đọc.
Một đề tài tốt, một quá trình tác nghiệp công phu nhưng chọn sai thể loại, hoặc lên báo điện tử không được “media hóa” bằng video clip, file âm thanh, hình ảnh thì sẽ thiếu đi độ thuyết phục, nhất là với các giám khảo chấm thi Quốc gia.
Những năm trở lại đây, Báo Lao Động đã có những đầu tư xứng đáng cho các tác phẩm chất lượng cao. Các giải thưởng tại Giải Báo chí Quốc gia 2020 chỉ nói lên được một phần những nỗ lực, phấn đấu của các cán bộ, phóng viên Báo Lao Động gần đây. Đặc biệt là các phóng viên trẻ đã tiếp nối được những giá trị, những phẩm chất của thế hệ đàn anh đi trước.
Đó là sự dấn thân, không ngại nguy hiểm để tiếp cận những đề tài gai góc, những nơi dịch bệnh COVID-19 đang hoành hành.
Hai năm liên tiếp có giải A- Giải Báo chí Quốc gia là niềm tự hào chung của Báo Lao Động nhưng cũng là sự nhắc nhở tiếp tục phấn đấu, cố gắng, tìm tòi, sáng tạo để có những tác phẩm có giá trị, mang lại lợi ích cho nhân dân, cho đất nước khẳng định vị thế của Báo Lao Động - tờ báo cho đến nay đã trải qua 92 năm đồng hành và phát triển cùng đất nước.
Dương Đình Trường - tác giả 2 năm liên tiếp đoạt giải A giải báo chí QG: “Đi đến cùng sự việc cũng là điều tốt nhất”
Năm 2019, Dương Đình Trường cùng nhóm tác giả đã rất thành công với loạt bài liên quan đến hoạt động mê tín tại chùa Ba Vàng, loạt bài này đoạt giải A năm đó. Đến giải báo chí năm 2020, Đình Trường lại cùng các đồng nghiệp ở Lao Động đoạt giải A với loạt bài về “Trốn thuế qua cổng trung gian thanh toán quốc tế”.
Về loạt bài này, Dương Đình Trường tâm sự: “Trên thực tế, khó khăn đầu tiên với nhóm tác giả đó là việc đây là một đề tài mới trong lĩnh vực kinh tế, tài chính. Hoạt động của các cổng thanh toán quốc tế ở Việt Nam dù được giới kinh doanh sử dụng như một công cụ đắc lực trong vài năm gần đây, nhưng chưa từng được nhìn nhận một cách tổng quan, đặc biệt ở khía cạnh các rủi ro và nguy cơ.
Đạt giải A Báo chí Quốc gia là niềm vinh dự lớn cho nhóm tác giả thực hiện loạt bài. Nhưng chúng tôi nghĩ rằng, chúng tôi sẽ không dừng lại ở đây, bởi thực tế, đến lúc này, chúng tôi vẫn chờ đợi Ngân hàng Nhà nước - cơ quan chịu trách nhiệm chính kiểm soát dòng tiền ra vào quốc gia vẫn chưa có câu trả lời và đưa ra các giải pháp cụ thể để bịt những lỗ hổng này. Hơn nữa, chúng tôi nghĩ rằng đi đến cùng sự việc cũng là điều tốt nhất để đáp lại sự ghi nhận và mong mỏi nơi bạn đọc.
Tác giả Nguyễn Lan Hương: Kết quả là nỗ lực của cả tập thể
Một vấn đề nữa là tất cả các giao dịch qua cổng thanh toán đều diễn ra trên môi trường mạng. Nhóm PV đã phải tìm cách để có được những hình ảnh giao dịch trực tiếp ngoài đời thực. Khi đó, mô tả về “chợ đen” và sự dễ dàng, khó truy vết của các giao dịch ngầm mới thực sự trực quan khi đến với độc giả. Câu chuyện này không hề dễ dàng bởi gần như tất cả người dùng đều muốn ẩn danh.
Đồng thời, nhóm PV đã phải thuyết phục những người sử dụng cổng thanh toán quốc tế, dám đứng ra và nói lên những chiêu thức trốn thuế, cách đi lắt léo của dòng tiền để qua mắt cơ quan chức năng.
Toàn bộ tuyến bài này, nhóm PV muốn đưa tới một lỗ hổng trong công tác quản lý. Sự vào cuộc nhanh chóng, kịp thời, đặc biệt là của Văn phòng Chính phủ khi chỉ đạo các cơ quan chức năng cần làm rõ chính là phản hồi rõ ràng nhất cho nội dung và hiệu ứng của tuyến bài.
Để đạt được thành quả hôm nay, một lần nữa, nhóm tác giả xin được gửi lời cảm ơn đến Ban Biên tập Báo Lao Động đã hỗ trợ rất nhiều, đồng hành và định hướng cho chúng tôi để có được một tác phẩm báo chí chất lượng, hiệu quả như vậy. Kết quả ngày hôm nay là nỗ lực của cả tập thể”. M.Anh (ghi)
