Tờ Financial Times đưa tin, Liên minh châu Âu (EU) lần đầu tiên tham gia vào cuộc tranh luận về công nghệ địa cầu geo-engineering, một công nghệ gây tranh cãi liên quan đến việc tác động trực tiếp lên thời tiết địa cầu để làm mát Trái đất.
Ủy ban châu Âu dự kiến kêu gọi các nỗ lực quốc tế để đánh giá “những rủi ro và sự không chắc chắn của các biện pháp can thiệp khí hậu, bao gồm cả việc điều chỉnh bức xạ mặt trời” và nghiên cứu cách điều chỉnh bức xạ mặt trời trên toàn cầu.
Tuyên bố này sẽ là lần đầu tiên một cơ quan quản lí quốc gia hoặc khu vực chính thức công nhận mối quan tâm ngày càng tăng đối với geo-engineering - ngành khoa học liên quan đến việc can thiệp vào các kiểu thời tiết để làm mát Trái đất.
Trong số các kĩ thuật gây tranh cãi nhất là quy trình phun sol khí vào tầng bình lưu. Theo đó, một phương tiện bay sẽ được đưa vào cách bề mặt Trái đất khoảng 20-25 km, bắn ra các hạt có kích thước micron phản chiếu ánh nắng mặt trời.
Phương tiện bay như vậy vẫn chưa được chế tạo. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu tính toán rằng kĩ thuật geo-engineering nhằm loại bỏ carbon dioxide (CDR) và điều khiển bức xạ ánh sáng mặt trời (SRM) có thể sẽ có kết quả tương tự như các vụ phun trào núi lửa, chẳng hạn như núi lửa Pinatubo ở Philippines vào năm 1991.
Theo Chương trình Môi trường của Liên Hợp Quốc, những đám mây của vụ phun trào núi lửa này giúp làm mát toàn cầu trung bình từ 0,3-0,5 độ C trong hai năm sau đó.
Các kĩ thuật SRM hoạt động bằng cách phản chiếu lại ánh nắng mặt trời, không cho chúng tiếp cận được mặt đất. Điều này đồng nghĩa với giảm nhiệt độ Trái đất một cách nhanh chóng, nhưng không giảm được lượng khí CO2.
Các phương pháp khác đang được nghiên cứu bao gồm làm mỏng các đám mây ti để nhiều tia hồng ngoại rời khỏi bầu khí quyển hơn. Các đám mây ti được tạo thành từ các tinh thể băng nhỏ vì chúng thường xuất hiện độ cao hơn 6 km, nơi lạnh và có rất ít hơi nước. Mây ti có thể hình thành trước các cơn bão lớn.
Văn bản của EU, không ràng buộc về mặt pháp lí và vẫn có thể thay đổi trước khi công bố, cho thấy mức độ lo ngại rằng nhân loại sẽ không thể giữ sự nóng lên toàn cầu trong giới hạn mục tiêu 1,5 độ C.
Kĩ thuật geo-engineering cũng có thể đề cập đến việc thu hồi và lưu trữ carbon - kĩ thuật đang được nhân rộng như một biện pháp để loại bỏ khí thải ra khỏi không khí.
Tất cả những phương pháp này vẫn đang trong giai đoạn phát triển phôi thai. Một nỗ lực của hàng chục quốc gia do Thụy Sĩ dẫn đầu nhằm thông qua nghị quyết về đánh giá công nghệ geo-engineering tại Hội đồng Môi trường Liên Hợp Quốc đã thất bại vào năm 2019.
Trong báo cáo gần đây nhất về cái gọi là “quản lí bức xạ mặt trời”, bao gồm các kĩ thuật khác nhau để điều chỉnh tia nắng mặt trời, Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc đã mô tả công nghệ này là cách “duy nhất” để làm mát hành tinh trong thời gian ngắn.
Tuy nhiên, các tác giả cảnh báo, một số yếu tố, bao gồm chi phí có thể lên tới “hàng chục tỉ USD mỗi năm cho mỗi lần làm mát 1 độ C”, khiến khó có thể triển khai trên quy mô vừa và lớn.
Báo cáo cảnh báo, việc can thiệp vào khí hậu tự nhiên của toàn cầu có thể làm hỏng tầng ôzôn, phân phối lại tác động của biến đổi khí hậu đối với các hệ sinh thái, gây ra căng thẳng địa chính trị và nếu đột ngột dừng lại, sẽ gây ra sự tái phát đột ngột của hiện tượng nóng lên toàn cầu - lúc đó sẽ nghiêm trọng và nguy hiểm hơn.
Các nhà khoa học cũng muốn nhấn mạnh rằng các công nghệ thay đổi thời tiết không nên làm mất đi nỗ lực cắt giảm khí thải nhà kính nói chung.
Matthias Honegger, nhà nghiên cứu cấp cao tại tổ chức Perspectives Climate Research, nói rằng nếu một quốc gia quyết định triển khai các phương pháp thay đổi bức xạ mặt trời thì có thể đạt được mục tiêu đó “trong vòng vài năm”, đó là “lí do người ta chú trọng nghiên cứu nhanh về vấn đề này”.
Nguyên tắc chính của nghiên cứu hiện tại là “cần phải chắc chắn rằng nó không quá nguy hiểm”, theo ông Honegger.
