Súng trường, tiểu liên, bình xịt hơi cay, roi điện, dùi cui đang được giao cho một lực lượng mà ngay cả phó trưởng công an xã chỉ cần đã học hết chương trình phổ thông. Còn công an viên thì chỉ cần tốt nghiệp trung học cơ sở. Thậm chí ở miền núi, vùng sâu, vùng xa chỉ vì không có đối tượng có đủ tiêu chuẩn học vấn này thì trưởng, phó và công an viên chỉ cần xong tiểu học.
Và lực lượng ấy vừa có thể bắt giữ, truy xét, lấy lời khai, xác minh, vẽ sơ đồ hiện trường, thu giữ tang vật chứng. Những hoạt động thực chất là hoạt động điều tra ban đầu.
Đây là những vũ khí, những loại bằng cấp, và những “quyền hành” của công an xã mà Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga hôm qua đã “gạch đầu dòng”.
Nói thế nào nhỉ? Có khác gì đâu giao súng cho một học sinh tiểu học.
Những cái gạch đầu dòng tiếp theo có lẽ cũng là tất yếu thôi. Nào là những vụ đánh chết dân. Những vụ gây thương tích nghiêm trọng. Những vụ làm sai lệch nghiêm trọng hồ sơ vụ án mà không thể khắc phục được. Ví dụ khi dấu vết bị xóa, khi vật chứng bị mất, khi bị hại, nhân chứng đã chết. Ví dụ, vụ Lê
Bá Mai.
Hôm qua, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp khuyên QH nên lên mạng Internet để có thể dễ dàng nhìn thấy điều đó.
Hôm qua, bà nói cần nhìn thẳng vào sự thật là chúng ta đã giao cho công an xã thẩm quyền vượt quá năng lực trình độ của họ. Nhìn thẳng vào sự thật là chấp nhận cả “trình độ tiểu học” trong khi ít được đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ, luôn phải chịu áp lực đảm bảo an ninh trật tự và trấn áp tội phạm mà lại được giao thẩm quyền quá lớn cùng với những công cụ phương tiện có thể gây nguy hiểm cao độ thì việc lạm quyền, vi phạm là khó tránh khỏi.
Và then chốt hơn cả là những lực lượng, phương tiện và trình độ ấy đang đảm nhiệm các nhiệm vụ quan trọng liên quan đến quyền con người, quyền công dân.
Nhưng liệu đó có phải là lý do để bỏ những quy định về thẩm quyền mang tính chất điều tra ban đầu của công an xã hay không lại là một câu chuyện khác.
Đây là câu kết trong 7 phút phát biểu nghị trường của tướng công an Nguyễn Đức Chung mà chúng ta cũng có thể coi là một cách gạch đầu dòng trong câu chuyện về công an xã: “Thực tế nếu chúng ta không quy định chức năng, nhiệm vụ công an xã nhưng hiện nay người ta vẫn làm. Vì vậy, đưa vào luật để đảm bảo được đúng chức năng và giúp cho công an xã làm theo đúng luật”.
