Trong bối cảnh dân số tăng nhanh, hạ tầng quá tải, ngân sách thiếu hụt, quy hoạch là giải pháp được UBND TPHCM dùng để tháo gỡ vướng mắc từ áp lực hạ tầng để hướng đến mục tiêu phát triển bền vững, góp phần thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 06-NQ/TW của Bộ Chính trị về "Quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045".
Phát triển 4 khu đô thị
Tập trung - đa cực là mô hình phát triển đô thị mà TPHCM theo đuổi ở lần điều chỉnh quy hoạch này. Trong đó, trung tâm là khu vực nội thành với bán kính 15km và 4 cực phát triển ở 4 hướng đông, nam, tây bắc và tây nam.
Với không gian đô thị, TPHCM sẽ chia thành khu đô thị hiện hữu, khu vực phát triển mới và không gian ngầm để quy hoạch. Trong đó, khu vực phát triển mới được chia thành 5 phân khu chức năng gồm vùng phát triển đô thị; vùng phát triển công nghiệp; vùng sinh thái, du lịch nghỉ dưỡng; vùng nông nghiệp; vùng bảo tồn thiên nhiên.
Riêng vùng phát triển đô thị được thành phố cơ cấu theo 5 đô thị lớn. Trọng tâm là Thành phố Thủ Đức theo mô hình đô thị sáng tạo tương tác cao.
Bốn khu đô thị (KĐT) vệ tinh gồm: KĐT cảng Hiệp Phước (3.900ha); KĐT Tây Bắc (6.000ha); KĐT Bình Quới - Thanh Đa (426ha); KĐT du lịch biển Cần Giờ (2.870ha).
Trong đó, KĐT Tây Bắc (huyện Củ Chi) đã bồi thường, giải phóng mặt bằng được 3.347ha của giai đoạn 1. Hiện dự án cũng đã được phê duyệt nhiệm vụ điều chỉnh phân khu tỉ lệ 1/5.000 nhằm tính toán lại quy mô và hiệu quả kêu gọi đầu tư.
KĐT Bình Quới - Thanh Đa (quận Bình Thạnh) quy hoạch thành khu văn hóa, thể thao, du lịch, nghỉ ngơi, giải trí.
Tương tự, KĐT Hiệp Phước (huyện Nhà Bè) với đa chức năng, có tính đặc thù của đô thị ven cảng, thích ứng với biến đổi khí hậu, nước biển dâng, tạo điều kiện mở rộng không gian đô thị TPHCM ra biển.
Còn KĐT du lịch biển Cần Giờ bao gồm khu vui chơi, giải trí, du lịch nghỉ dưỡng, biệt thự, chung cư, thương mại dịch vụ, văn phòng, khách sạn, khu hỗn hợp và an ninh quốc phòng được bố trí đồng bộ và đầy đủ hạ tầng. Hiện KĐT du lịch lấn biển Cần Giờ đã được UBND TPHCM duyệt quy hoạch chi tiết 1/500.
Hướng đến mục tiêu phát triển bền vững
Theo KTS Võ Kim Cương - nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TPHCM, việc phát triển các đô thị vệ tinh là hợp lý vì hiện TPHCM có 2 nhu cầu lớn là tạo chỗ ở mới cùng cơ hội việc làm cho số dân đang tăng trưởng nhanh và giãn dân khu trung tâm.
Tuy nhiên, dù được đưa vào quy hoạch khu vực phát triển mới, nhưng đây thực chất không phải 4 khu đô thị mới mà đều là những dự án được TPHCM "thai nghén" hàng chục năm nhưng vì nhiều lý do vẫn chưa thể triển khai đúng theo kế hoạch. Nguyên nhân do TPHCM gặp khó khăn về năng lực triển khai quy hoạch và năng lực đầu tư hạ tầng.
Ông Võ Kim Cương cho rằng, để triển khai những đô thị vệ tinh mới này, TPHCM cần tạo ra việc làm để thu hút người dân và đầu tư hạ tầng kết nối với khu trung tâm (xây cầu, mở đường, làm đường sắt đô thị…).
Kiến trúc sư (KTS) Ngô Viết Nam Sơn - chuyên gia quy hoạch - nói rằng, ông đặc biệt chú ý đến quy hoạch về dân số và phát triển KĐT du lịch biển Cần Giờ. Lý do đô thị TPHCM phát triển thế nào cũng phải theo hướng thích ứng biến đổi khí hậu, nước biển dâng. Như vậy, khu vực Cần Giờ với dân số hiện tại khoảng hơn 71.000 dân, kế hoạch tăng lên 230.000 dân, cao gấp 3 lần so với hiện tại là quá nhiều.
Ông Ngô Viết Nam Sơn cho rằng, Cần Giờ chỉ nên phát triển du lịch và một phần nông nghiệp công nghệ cao thôi, trong đó, du lịch là chính nên không cần có chiến lược tăng dân số ở đó.
“Chỉ kinh doanh dịch vụ du lịch, người dân tại chỗ làm, còn lại thuê từ nơi khác đến thì cũng đi làm về theo ca, đi làm rồi về lại thành phố, không tạo thành khu nhà ở dân cư lâu dài sẽ đẩy nguy cơ biến đổi khí hậu tăng nhanh ảnh hưởng các dự án lấn biển làm du lịch” - ông Sơn nói.
Do đó, ông Ngô Viết Nam Sơn cho rằng, về mặt tăng dân số, TPHCM nên ưu tiên tập trung phát triển vùng cao phía đông và tây bắc như Củ Chi, Hóc Môn, Thành phố Thủ Đức. Muốn tránh bị ngập vì biến đổi khí hậu, nên phát triển về vùng đất cao như Củ Chi, Hóc Môn...
Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi cho biết, việc quản lý phát triển một thành phố có quy mô hơn 2.000km2, dân số hơn 10 triệu người trong điều kiện còn bất cập về cơ chế quản lý, nguồn lực đầu tư, nên đang đặt ra nhiều vấn đề đối với mục tiêu phát triển bền vững.
Hiện TPHCM tập trung hoàn thiện quy hoạch TPHCM giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050; điều chỉnh quy hoạch chung TPHCM đến năm 2040, tầm nhìn năm 2060; quy hoạch chung Thành phố Thủ Đức, làm cơ sở thu hút đầu tư và phát huy các động lực phát triển mới (đô thị tương tác cao phía đông, tây bắc, phía nam; trung tâm tài chính; trung tâm thương mại - logistics...).
Đồng thời, TPHCM cũng đang tập trung triển khai có kết quả các dự án hạ tầng giao thông then chốt (metro, vành đai, cao tốc kết nối vùng...); hạ tầng đô thị (dự án chống ngập, dự án Tham Lương - Bến Cát, rạch xuyên tâm, xử lý rác - nước thải...); hạ tầng chuyển đổi số, đô thị thông minh; hạ tầng xã hội (hệ thống cơ sở y tế, trường học, nhà ở xã hội...).
