Việc TPHCM từng bước hoàn thiện hệ thống giao thông công cộng có sức chở lớn, góp phần hạn chế xe cá nhân, giải quyết kẹt xe và thay đổi diện mạo đô thị, theo yêu cầu đặt ra tại Nghị quyết số 06-NQ/TW của Bộ Chính trị về "Quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045".
Metro số 1 sắp chạy thử
Sau nhiều năm chờ đợi, người dân TPHCM sắp được chứng kiến đoàn tàu metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) chạy thử đoạn trên cao từ depot Long Bình đến ngã tư Bình Thái vào cuối năm nay.
Khởi công năm 2012, đây là dự án đường sắt đô thị đầu tiên ở TPHCM, với tổng mức đầu tư hơn 43.700 tỉ đồng, dài gần 20 km, từ ga Bến Thành đến depot Long Bình với 3 ga ngầm và 11 ga trên cao.
Hiện metro số 1 đã đạt khoảng 90,6% khối lượng và toàn bộ 17 đoàn tàu đã được nhập về, chờ triển khai chạy thử.
Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi cho biết, trong năm nay TPHCM sẽ dồn lực xây dựng metro số 1 để chuẩn bị cho việc đưa dự án về đích cuối năm 2023.
Song song với metro số 1, tuyến số 2 (Bến Thành - Tham Lương) dài 11,3 km với tổng mức đầu tư hơn 47.890 tỉ đồng đang trong giai đoạn cuối giải phóng mặt bằng, hoàn tất hồ sơ để sớm khởi công.
Ban Quản lý dự án đường sắt đô thị TPHCM (MAUR – chủ đầu tư) cho biết, trong năm nay metro số 2 sẽ khởi công di dời hạ tầng kỹ thuật (điện, cấp thoát nước, viễn thông,…) và phát hành hồ sơ mời thầu. Dự kiến tuyến metro số 2 sẽ khởi công vào năm sau, vận hành thử và đưa vào khai thác năm 2030.
Ngoài hai dự án trên, hiện TPHCM cũng đang đẩy nhanh xây dựng, đề xuất nhiều tuyến metro khác, trong đó có tuyến metro số 5 (giai đoạn 1 dài 8,9km từ ngã tư Bảy Hiền - cầu Sài Gòn) với tổng mức đầu tư khoảng 1,66 tỉ USD.
Hiện dự án đã hoàn tất báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, đang trình các cơ quan có thẩm quyền để thẩm định trình Quốc Hội phê duyệt chủ trương đầu tư.
Tương tự, tuyến metro số 3a, giai đoạn 1 (Bến Thành - Khu Y tế Kỹ thuật cao) dài gần 10km với tổng mức đầu tư khoảng 44.886 tỉ đồng.
Trong năm nay, UBND TPHCM sẽ hoàn thiện hồ sơ, trình Bộ Kế hoạch – Đầu tư tham mưu Thủ tướng chấp thuận dự án. Sau đó, thành phố làm việc với Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) có cam kết tài trợ vốn cho dự án và triển khai công tác chuẩn bị đầu tư.
Ngoài ra, TPHCM cũng đang kêu gọi đầu tư 4 tuyến metro khác cùng 3 tuyến xe điện mặt đất và một tuyến đường sắt một ray.
“Chìa khóa” cho bài toán đô thị bền vững
Tiến sĩ (TS) Huỳnh Thế Du - giảng viên Trường đại học Fulbright, nhận định mạng lưới đường sắt đô thị được coi là "xương sống", nắm vai trò chiến lược trong việc giải tỏa ùn tắc giao thông, định hình sự phát triển đô thị của TPHCM.
Theo ông Du, những giải pháp được cho là căn cơ để giải quyết bài toán kẹt xe của TPHCM như phát triển thành phố theo hướng đa tâm nhằm phân bổ, kéo giãn dân cư... cũng phải phụ thuộc vào hệ thống giao thông công cộng khối lượng lớn là metro.
“TPHCM cần phải tập trung xây dựng bằng được các cơ sở hạ tầng giao thông kết nối, đặc biệt là hệ thống giao thông công cộng công suất lớn. Khi đó, việc giãn dân, không khuyến khích tập trung vào các đô thị lớn, khu trung tâm sẽ được hiện thực hóa một cách dễ dàng. Chìa khóa cho giao thông, đô thị TPHCM vẫn là mạng lưới metro hoàn chỉnh cùng hệ thống xe buýt kết nối” - ông Du nhấn mạnh.
Đồng quan điểm, TS Vũ Anh Tuấn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu giao thông Đại học Việt Đức, cho biết không thành phố nào trên thế giới có 10 triệu dân trở lên mà không có giao thông công cộng phát triển, và xương sống của nó là metro. Kết hợp với mạng lưới metro phải là mạng lưới xe buýt.
“Nếu metro số 1 của TPHCM vận hành nhưng thiếu hệ thống xe buýt gom thì chỉ có thể thu hút được 68.000 hành khách/ngày. Ngược lại, nếu thành phố xây dựng hệ thống buýt gom, metro số 1 có thể đạt hơn 100.000 hành khách mỗi ngày” – ông Tuấn nói.
Theo ông Đỗ Ngọc Hải - Trưởng phòng quản lý vận tải đường bộ (Sở GTVT TPHCM), mới đây, HĐND TPHCM đã thông qua dự án kết nối tuyến xe buýt với metro số 1 với tổng mức đầu tư 91 tỉ đồng.
Đến giữa năm 2023, dọc trục metro sẽ có 18 tuyến xe buýt nhỏ được mở mới, tạo thành hình xương cá đưa đón khách từ khu dân cư đến với metro số 1.
Cũng tho ông Hải, để đạt chỉ tiêu tăng tỉ lệ người dân đi lại trên xe công cộng (đến năm 2025 đáp ứng 15% nhu cầu đi lại của người dân và tăng lên 25% vào năm 2030), mỗi năm phải mở thêm các tuyến xe buýt mới.
Trong đó ngay trong năm nay, TPHCM sẽ mở thêm 10 tuyến, trong đó có 5 tuyến xe buýt điện, 3 tuyến buýt mini và 2 tuyến liên tỉnh.
Ngoài ra, Sở GTVT TPHCM đang thuê đơn vị tư vấn nước ngoài nghiên cứu dự án tái cấu trúc mạng lưới xe buýt ở TPHCM nhằm hướng tới việc nâng cấp hiệu quả các tuyến xe buýt hiện hữu.
Hiện TPHCM cũng đang thực hiện thí điểm xe đạp ở khu vực quận 1 và sau thời gian thí điểm, có hơn 110.000 tài khoản đăng ký sử dụng và người dân có nhu cầu đi xe đạp ngày càng tăng. Qua khảo sát, người dân có mong muốn mở rộng thêm ở các quận khác như Bình Thạnh, Phú Nhuận, 3, 5, 10...
“Thời gian tới, Sở GTVT sẽ có đánh giá cụ thể và có các đề xuất để mở rộng mô hình xe đạp công cộng. Mạng lưới xe đạp sẽ hỗ trợ kết nối người dân từ nhà đến trạm xe buýt hoặc đi vào các hẻm nhỏ thay vì đi bộ hay đi xe ôm trung chuyển cho quãng đường xe buýt không tiếp cận được” – ông Đỗ Ngọc Hải nói.
