Kỳ 1: Chưa kịp mừng đã lo vì...khách Trung Quốc

Tại Nha Trang, từ năm 2014, xu hướng khách Trung Quốc gia tăng, nhiều chuyên gia du lịch quốc tế từng khuyến cáo, để Nha Trang không bị rơi xuống đáy, cộng đồng kinh doanh dịch vụ du lịch tại địa phương cần điều chỉnh phương thức phục vụ và phân luồng đón khách theo quốc tịch. Còn bây giờ, thành phố biển xanh đang trước nguy cơ có thể trở thành điạ chỉ quảng cáo cho du lịch giá rẻ.  

Du khách Trung Quốc tràn ngập, giữa lúc ngành du lịch trở tay không kịp vì “khủng hoảng thiếu” nhân lực thì cộng đồng dân cư thành phố biển háo hức tự học tiếng Trung và cứ thế thoải mái chào, mời bằng đủ loại ngôn ngữ pha tạp kiểu tiếng…bồi!

Khách Tàu ở phố Tây

8 giờ sáng, phía Mả Vòng, ngã Sáu, chợ Đầm…, dòng người tấp nập ngược xuôi chen chúc, vậy mà dọc theo những tuyến đường quanh khu phố Tây vẫn yên ắng lạ thường. Từ xa đến gần, bộ mặt phố tây lồ lộ những đổi thay, thể hiện sự trỗi dậy của một “làn sóng” khách du lịch mới. Vài năm trước, hầu hết chủ nhà hàng, quán bar đều chọn gam màu lạnh để trang trí không gian dành riêng cho khách tây, còn bây giờ nhà nhà treo cao đèn lồng đỏ và nhan nhản bảng hiệu in đậm tiếng Hoa. 

Tôi chọn Nhà hàng Moka trên đường Hùng Vương, bởi vì không gian ở đây đậm chất…tây, giờ cao điểm không khí vẫn tĩnh lặng, chủ với khách giao tiếp nhẹ nhàng, ăn nói khẽ khàng và nhân viên phục vụ hết sức gọn gàng, mau lẹ.

Dù ở trong KS 5 sao, khách Trung Quốc vẫn tụ tập đông và nói cười rổn rảng. Ảnh : B.C

Khoảng sau 8 giờ, khách đông kín chỗ. Nỉ hảo…aaa! Cứ nghe tiếng chào rổn rảng là biết ngay  khách từ đâu đến. Dẫu đã chọn chỗ ngồi ở phía trong cùng, chúng tôi vẫn có cảm giác màng nhĩ sắp bị nổ tung vì nhóm khách Trung Quốc thoải mái cười nói oang oang, dàn hàng ngay tiến lên lầu. Xem qua cách cư xử, tôi hiểu họ là khách lẻ, đi du lịch cùng gia đình, một số người có khả năng giao tiếp bằng tiếng Anh. Tôi cố tình nhường chỗ để làm quen với một phụ nữ tên là Lý Khải Khương. Bà Lý cho biết: “Gia đình chúng tôi đăng ký đi du lịch Việt Nam tại 1 công ty lữ hành ở Thành Đô, đến Nha Trang bằng máy bay thuê bao, nhưng tự lo ăn ở trong suốt 4 ngày nghỉ. Tôi không muốn đi theo đoàn, bởi vì không thích lệ thuộc lịch trình của số đông; hơn nữa đi chơi lẻ mới có điều kiện khám phá Nha Trang trên từng cây số.”

Nhóm khách của gia đình bà Lý đến đúng lúc nhà hàng không còn chỗ trống, vậy mà họ vẫn yêu cầu nhân viên quản lý phải sắp xếp bàn để ngồi chung với những người đi cùng. Vì rằng không thể thỏa mãn ngay lập tức, những thượng đế ấy lớn tiếng phàn nàn, mặc kệ thái độ ngạc nhiên đến ngỡ ngàng của tất cả mọi người đang tận hưởng giai điệu âm nhạc dịu dàng và nhấm nháp cà phê sáng.

Thị trường bị các công ty du lịch Trung Quốc chi phối?

Từ đầu tháng 1.2016 đến nay, trung bình mỗi ngày từ 12 -15 chuyến bay thuê bao đưa khách du lịch từ những TP lớn của Trung Quốc đến CHKQT Cam Ranh. Trong đó, Vietjest khai thác 5 chuyến/ngày, Vietnam Airlines 4 chuyến/ngày, Jestar Pacific: 02 chuyến/ngày; còn lại là do các hãng hàng không CS (China Southern), 3U khai thác. 5 tháng đầu năm nay, ngành du lịch địa phương đã đón trên 175.000 lượt khách Trung Quốc lưu trú, chiếm gần 40% tổng lượt khách quốc tế, gần bằng tổng lượng khách TQ đến Khánh Hòa năm 2015 và  đó là con số dẫn đầu bảng thống kê tỷ lệ khách du lịch quốc tế.

BàThanh Trúc, Phó GĐ Sở VHTTDL Khánh Hòa nhận định: “Thị trường khách Trung Quốc đến Khánh Hòa lệ thuộc chủ yếu ở các DN ngoài địa phương. Hiện tại, có 25 doanh nghiệp lữ hành chuyên đón và phục vụ  khách Trung Quốc, nhưng chỉ có 7 doanh nghiệp tại địa phương có giấy phép lữ hành quốc tế, chuyên phục vụ khách Trung Quốc và 2 đơn vị làm đại lý lữ hành. Nguy cơ Nha Trang trở thành điểm quảng cáo cho du lịch giá rẻ là có thật, cạnh tranh không lành mạnh khiến cho mặt bằng giá dịch vụ tại Nha Trang hạ thấp. ”

“Làn sóng” khách Trung Quốc “đổ bộ” đến Nha Trang tăng đột biến, ngành du lịch địa phương bị động, lúng túng vì thiếu nhân sự trầm trọng và thiếu sự chuẩn bị ở nhiều phương diện; hầu hết các công ty lữ hành chọn giải pháp thuê hướng dẫn viên biết tiếng Hoa hoặc ký hợp đồng trọn gói với đối tác từ Trung Quốc.

Ông Nguyễn Văn Thành, Phó CT thường trực Hiệp hội Du lịch tỉnh Khánh Hòa cho hay: “Toàn tỉnh Khánh Hòa chỉ có 11 hướng dẫn viên có thẻ. “Khủng hoảng thiếu” nhân lực, các doanh nghiệp phải thuê hướng dẫn viên từ Sài gòn, Hà Nội, Quảng Ninh, Móng Cái…, hoặc sử dụng hướng dẫn viên quốc tế tiếng Anh phục vụ đoàn, nhưng vẫn không đủ. Đó là lý do, các công ty du lịch Trung Quốc tự điều phối hướng dẫn viên, nếu bị kiểm tra phát hiện thì báo cáo là phiên dịch.”

Trong thực tế, hầu hết DN lữ hành Việt Nam không trực tiếp khai thác nguồn khách mà hoàn toàn lệ thuộc phía Trung Quốc. Bị động “đầu vào”, nên nhiều cơ sở lưu trú tại Nha Trang buộc phải ký hợp đồng bán phòng nghỉ cho các “chủ thầu” theo giá sỉ, thậm chí không ít chủ khách sạn đã ký hợp đồng “dùng trước, trả sau”, hoặc thanh toán “gối đầu” hàng trăm triệu đồng, mà không có bất cứ điều kiện ràng buộc nào để đề phòng bất trắc. Đó là chưa kể một số doanh nghiệp Việt Nam sẵn lòng bán giấy phép cho công ty du lịch của Trung Quốc núp bóng, trốn thuế, rất khó kiểm soát. Và, có một sự thật là ngày càng nhiều cửa hàng đã thay bảng hiệu bằng tiếng Trung Quốc, niêm yết giá bằng nhân dân tệ, không tiếp đón khách lẻ và “cấm cửa” đối với người Việt Nam .

Bạo phát...

Theo phân tích của các công ty du lịch tại Khánh Hòa, thị trường khách du lịch  Trung Quốc đầy tiềm năng, bởi dân số đông, thích du lịch sinh thái biển, mua sắm đặc sản địa phương và rất thích ăn hải sản; tuy nhiên thời gian lưu trú ngắn (từ 4-5 ngày) và chi tiêu rất dè xẻn.

Chị Hải Vân, tiểu thương ở chợ Đầm cho biết: “Rất ít người Trung Quốc biết tiếng Anh, chúng tôi giao dịch chủ yếu bằng…tay, nên chỉ cần  2 từ nỉ hão (xin chào) với chai chên (tạm biệt) là đủ! Những mặt hàng mà khách Trung Quốc thường tìm mua là chăn nệm cao su, ngọc trai, trầm hương, yến sào và các loại nông sản như cà phê, hạt điều và hải sản. Khách bấm nút cộng (trừ) trên máy tính để trả giá từng đồng, còn hướng dẫn viên thì luôn luôn yêu cầu chia…hoa hồng.”

Thêm nhiều đèn lồng đỏ treo cao trong nhà hàng ở khu phố Tây Nha Trang. Ảnh: B.C

Hầu hết chủ khách sạn chuyên phục vụ khách Trung Quốc than phiền: “Ở đâu có khách Trung Quốc thì ở đó như ong vỡ tổ. Họ nói chuyện, đánh bài suốt đêm và xả rác vô tội vạ, không bao giờ sử dụng dịch vụ giặt ủi mà phơi quần áo rất lung tung, đi đâu cũng kéo cả đoàn nhưng sẵn sàng lao vào nhau chỉ vì những chuyện vặt vãnh.”

Đến Nha Trang, đi đâu cũng gặp người Trung Quốc. Khách đông, tất cả các cơ sở cung cấp dịch vụ du lịch đều phấn khởi, giống như nông dân được mùa. Nhưng, mừng mà lo, bởi chưng “bạo phát, bạo tàn”, phát triển nóng luôn luôn gắn liền với nguy cơ và hệ lụy. Theo số liệu của phòng quản lý nghiệp vụ du lịch Khánh Hòa, từ lúc khách du lịch Trung Quốc cấp tập đổ bộ đến Nha Trang, thị trường khách truyền thống sa sút nghiêm trọng, số lượng khách du lịch đến từ các nước Pháp, Đức, Anh, Mỹ…giảm hẳn.

Không phải bây giờ ngành du lịch và các cơ quan chức năng của địa phương mới biết chuyện người Trung Quốc khi đến Việt Nam làm ăn đã vô tư trốn thuế bằng cách núp bóng, mượn danh các công ty trong nước. Cũng không phải đến bây giờ lãnh đạo chính quyền địa phương mới có đầy đủ thông tin về việc ở Nha Trang đã và đang xuất hiện ngày càng nhiều cơ sở kinh doanh dưới dạng “hồn Trung Hoa, da người Việt”.

Đại tá Trần Nhân Nghĩa-Trưởng phòng An ninh kinh tế CA Khánh Hòa, nhận xét: “Khách Trung Quốc quá đông, hiện nhiều người Trung Quốc thuê đất xây nhà hàng, quán cà phê và các trung tâm thương mại hoặc thuê trọn gói khách sạn dành riêng cho người Trung Quốc. Đó là chưa kể những cửa hiệu ung dung niêm yết giá bằng đồng nhân dân tệ và không ít “chợ trời”, “chợ đen” thu đổi nhân dân tệ trong khách sạn.”

“Có vấn đề” và “cần chấn chỉnh” công tác quản lý khách nước ngoài, là nhận định của ông Trần Sơn Hải - Phó CT UBND tỉnh, Trưởng Ban chỉ đạo phát triển du lịch Khánh Hòa. Từ đầu tháng 4.2016, thanh tra du lịch và các cơ quan quản lý thị trường, công an kinh tế đã tổ chức kiểm tra, xử phạt 18 cơ sở kinh doanh “có vấn đề”, tuy nhiên “chấn chỉnh” hay không lại là chuyện khác. Mới đây, PV báo LĐ vẫn bị “cấm cửa”, các ông chủ người Trung Quốc luôn ngồi trước màn hình camera giám sát.