Tiếng Việt trở thành hồn cốt của dân tộc
Trên dải đất Việt Nam hình chữ S, kéo dài một dải suốt từ biên giới Việt - Trung đến tận Mũi Cà Mau đều thống nhất một ngôn ngữ chung là tiếng Việt và chữ viết chung là chữ Quốc ngữ.
Tiếng Việt là tiếng mẹ đẻ của người Việt Nam, vì thế, tiếng Việt là linh hồn, là máu thịt của người Việt chúng ta. Tiếng Việt luôn khẳng định sức sống mãnh liệt của mình và sự giàu đẹp vốn có của nó trước những thay đổi và thăng trầm của đất nước, của đời sống xã hội. Mặc dù phải chịu thân phận nô lệ trong suốt 10 thế kỷ Bắc thuộc, nhưng dân tộc ta vẫn giữ được bản sắc và hồn cốt Việt của mình: "Khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khoá chốn lao tù".
Tiếng Việt như mạch nguồn lan tỏa và lưu giữ những giá trị văn hóa. Hoài Thanh từng tâm sự trong “Một thời đại trong thi ca" rằng: Yêu vô cùng thứ tiếng trong mấy mươi thế kỷ đã chia sẻ vui buồn với cha ông. Người Việt dồn tình yêu quê hương trong tình yêu tiếng Việt...
Trong những năm tháng kháng chiến cứu nước, tình yêu tiếng Việt vẫn hiện lên nồng nàn trên những trang văn thơ của các văn nghệ sĩ Việt Nam. Trong tùy bút “Về tiếng ta” viết năm 1966, nhà văn Nguyễn Tuân đưa nhiều ví dụ để chứng minh về sự giàu đẹp, phong phú và tinh tế của tiếng Việt như những diễn đạt về sự chết, về di truyền nòi giống, về sức gợi cảm của một câu thơ trong “Chinh phụ ngâm” hay “Truyện Kiều”...
Nguyễn Tuân cảm thấy mình “chịu ơn rất nhiều đối với quê hương ông bà đã truyền cho tôi thứ tiếng nói đậm đà tôi hằng nói từ những ngày mới ra đời. Mà rồi cho đến cái phút cuối cùng không được chứng sống nữa, thì cái câu cuối đời của tôi cũng vẫn lại cứ nói lên vẫn chỉ bằng cái thứ tiếng nói ruột thịt tủy xương đó mà thôi.” Đối với Nguyễn Tuân, sự cầu kỳ, chăm chút, công phu, cẩn thận khi chọn từ, chọn chữ để diễn đạt ý tình luôn được thực hiện vô cùng kỹ lưỡng: “Có những tiếng những chữ mỗi lần vác từ trong kho dân tộc ra mà dùng, cần phải gieo nó xuống, cần phải gõ nó lên mà đo lại cả những vòng ngân vang hưởng của nó”.
Sau khi đất nước thống nhất, tình yêu tiếng Việt tiếp tục được thể hiện trong nhiều tác phẩm nghệ thuật Việt Nam thời hiện đại. Tất cả những thanh âm của quê hương, của bao lớp người anh dũng trong chiến đấu, vượt lên trên khó khăn xây dựng đất nước thể hiện qua những dòng thơ văn hào sảng, tựa như pho sử thi của dân tộc: “Từ tiếng mẹ gọi trong hoàng hôn khói sẫm đến tiếng kéo gỗ nhọc nhằn, từ tiếng gọi đò trên sông vắng đến tiếng lụa xé đau lòng, từ tiếng nước lũ dập dồn đến lời cha dặn”.
Bước qua những thăng trầm
Bước qua bao thăng trầm của lịch sử, ông cha ta đã bảo vệ và phát triển tiếng Việt như một gia tài lớn. Tiếng Việt là sức sống, là tâm hồn, lối sống, tư duy người Việt. Tuy nhiên, hiện tại, nhân danh sự tiện lợi, tốc độ của thời bùng nổ trí tuệ nhân tạo, tự động hóa; nhân danh hội nhập, người ta đang làm lai tạp, biến dạng tiếng Việt.
Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt chính là bảo vệ hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị con người Việt Nam nhằm định hướng, dẫn dắt, đánh giá và điều chỉnh hành vi của con người và toàn xã hội hướng tới chân, thiện, mỹ. Vì thế, việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt cũng chính là giữ gìn và bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc. Đặc biệt, quá trình gìn giữ sự trong sáng của tiếng nói và ngôn ngữ cũng chính là đáp ứng nhu cầu xây dựng đất nước ngày càng phồn vinh, hạnh phúc, đóng góp một vai trò hết sức quan trọng để định hướng, dẫn dắt, đánh giá và điều chỉnh hành vi của xã hội Việt Nam không lệch chuẩn.
Do đó, thời gian tới cần nhanh chóng hoàn thiện các chính sách nhằm cụ thể hóa việc tôn vinh sự giàu đẹp, giá trị văn hóa, lịch sử của tiếng Việt. Bên cạnh đó, cần có các hình thức ghi nhận nỗ lực trong việc giữ gìn, phát huy tiếng Việt của đội ngũ giáo viên, các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài cũng như có các giải pháp kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc. Từ đó, tạo động lực giúp hiện thực hóa khát vọng lan tỏa tiếng Việt và văn hóa Việt ở nước ngoài. Để chúng ta biết được rằng, Tổ quốc không chỉ là lãnh thổ và chủ quyền mà Tổ quốc còn là tiếng nói và chữ viết: Tiếng Việt là sức sống, là niềm tin yêu, là linh hồn, là quê hương xứ sở, là đất nước con người Việt Nam.
