Hành trình vui vẻ
Ông Lee Jin-ho, đội mũ lịch sự, đi giày Adidas trắng và mặc bộ hanbok, bắt 2 tuyến tàu điện ngầm trong hơn một giờ từ nhà đến điểm dừng cuối cùng Soyosan vào một ngày tháng 8. Ông đi bộ khoảng 100m ra khỏi nhà ga, nghỉ ngơi một lát trong bóng râm rồi quay lại để đi chuyến tàu về phía nam thành phố.
Ông Lee, 85 tuổi, nhà thiết kế nội thất đã nghỉ hưu, là một trong số những người cao tuổi đi tàu điện ngầm ở Seoul. Tận dụng chính sách miễn phí vé cho những người trên 65 tuổi, những cư dân này dành cả ngày để đi tàu đến ga cuối hoặc có thể xuống ở bất kỳ ga họ muốn sau đó lại đi tàu trở về điểm xuất phát.
Vào những ngày hè dài, khi nhiệt độ trung bình ở Seoul cao nhất là hơn 30 độ trong tháng 8, tàu điện ngầm được trang bị điều hòa không khí mát mẻ, với hệ thống đường tàu trải dài 320km trong thành phố là lựa chọn tránh nóng tuyệt vời cho những người cao tuổi thích lang thang trong đô thị. "Ở nhà tôi thấy buồn chán và chỉ nằm dài thôi" - ông Lee nói.
Vợ chồng ông Lee sống trong một căn hộ chật chội, sống bằng tiền trợ cấp vài trăm USD và vợ ông chủ yếu phải ở nhà sau 5 ca phẫu thuật đầu gối. Ông Lee nói, không có gì tuyệt hơn là tận hưởng những khoảnh khắc đi xa miễn phí. Ngày hôm trước, ông đi một vòng tàu điện ngầm Seoul mà không hề bước chân ra ngoài hệ thống tàu điện ngầm. Ông đi về phía nam đến cuối tuyến 4, về phía tây bắc đến điểm dừng cuối cùng trên tuyến Suin-Bundang, quay lại về phía đông trên tuyến 1. “Chính xác là đi một vòng hết 4 tiếng" - ông nói.
Ông Lee lên đường một mình vài lần một tuần, hướng tới một trong 2 điểm dừng gần nhà mà ông đã quen tới mức nắm rõ số bước chân để đi tới: Ga Suyu cách nhà ông 1.100 bước về phía bắc; Ga Mia cách nhà ông 1.250 bước về phía nam.
Theo dữ liệu từ 2 nhà khai thác chính của hệ thống tàu điện ngầm ở Seoul, người cao tuổi đi tàu miễn phí chiếm khoảng 15% lượng hành khách hàng năm ở Seoul. Những người đi tàu điện ngầm như ông Lee đã trở thành một phần của thành phố. Họ được đặt biệt danh là “Jigong Geosa” - bắt nguồn từ cụm từ “tàu điện ngầm miễn phí”. Những tuyến và ga tàu điện ngầm mà "Jigong Geosa" thường lui tới đều nổi tiếng.
"Jigong Geosa" tuân thủ các quy tắc rất cẩn thận và hiểu rõ những quy tắc bất thành văn khi đi tàu điện ngầm ở Seoul: Tránh giờ cao điểm, khi tàu chật cứng và mọi người đều vội vàng; Không đứng trước những người trẻ tuổi đang ngồi để họ không bị bị áp lực phải nhường chỗ.
Ông Jeon Jong-duek, 85 tuổi, một giáo sư toán đã nghỉ hưu chia sẻ: "Thật tuyệt vời. Không có ngóc ngách nào ở Seoul mà tôi chưa tới".
Ông Park Jae-hong, 73 tuổi, thỉnh thoảng làm thanh tra xây dựng và đang theo đuổi nghề người mẫu, thấy tàu điện ngầm mang lại cảm giác thiền định và thư giãn. “Đối với tôi, đó là một ốc đảo" - ông cho biết.
Kích hoạt cuộc tranh luận chính sách
Ông Cha Heung-bong, hiện 80 tuổi, cựu Bộ trưởng Bộ Y tế và Phúc lợi Hàn Quốc, người đề xuất chính sách miễn phí vé tàu điện ngầm cho người cao tuổi vào khoảng năm 1980, cho biết nhiều người cao tuổi Hàn Quốc sống với thu nhập hạn chế vì mãi đến cuối những năm 1980, hệ thống lương hưu quốc gia mới được thiết lập. Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), cứ 10 người Hàn Quốc trên 65 tuổi thì có khoảng 4 người sống trong nghèo đói, gấp đôi tỉ lệ ở Nhật Bản hoặc Mỹ.
Ông Lee Jin-ho ngừng làm việc trong lĩnh vực thiết kế nội thất cách đây hai thập kỷ khi ông không thể học cách sử dụng máy tính. Sau đó, ông nhận công việc bảo vệ ban đêm tại một trường cấp hai và làm việc được 8 năm cho đến khi nhà trường nói với ông rằng, ông đã quá già để làm công việc đó. “Bạn không thể theo kịp những người trẻ tuổi" - ông Lee nói.
Khi hệ thống tàu điện ngầm bị thâm hụt trong nhiều năm, các chính trị gia Hàn Quốc thường xuyên đề xuất loại bỏ vé miễn phí hoặc tăng độ tuổi đủ điều kiện hưởng vé tàu điện ngầm miễn phí.
Thị trưởng Seoul - Oh Se-hoon lưu ý tại một hội thảo vào tháng 2 năm nay rằng, chưa đến 4% cư dân thành phố trên 65 tuổi khi chính sách vé miễn phí được áp dụng cách đây nhiều thập kỷ. Hiện tại, nhóm cư dân trên 65 tuổi chiếm hơn 17% dân số.
“Có phải người cao tuổi già đi vì họ muốn thế không? Năm tháng trôi qua chúng ta bước sang tuổi già. Tại sao lại tìm cách tước đi niềm hạnh phúc này?” - ông Kim Ho-il, Chủ tịch Hiệp hội Người cao tuổi Hàn Quốc và là nhà lập pháp đã nghỉ hưu, phát biểu tại diễn đàn chính sách để phản đối việc hủy miễn phí tàu điện ngầm cho người cao tuổi. Ông lập luận rằng, Hàn Quốc đang tiết kiệm được nhiều hơn trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe khi có những người cao tuổi luôn năng động.
Vào một buổi chiều, trên những chiếc ghế dài bên ngoài ga Soyosan, một nhóm người đàn ông lớn tuổi vừa đi tàu ngồi quây quần và nói chuyện. Cuộc trò chuyện của họ xoay quanh nhiều chủ đề, từ thanh xuân sôi nổi của họ đến lịch sử nền kinh tế, tầm vóc của Hàn Quốc trên thế giới. Tiếng ve kêu râm ran và thỉnh thoảng là tiếng đoàn tàu ầm ầm chạy qua. Ông Han Kwei, 80 tuổi, cho biết, ông thích đi tàu vào sáng sớm, khi những người lao động chăm chỉ đang trở về nhà sau ca làm việc đêm. Ông Han kể về việc làm thợ mỏ ở Đức cách đây nhiều thập kỷ, giống như nhiều người Hàn Quốc đã làm vào thời điểm đó. Một người đàn ông khác kể về tuổi thơ nghèo khó của mình, khi rất ít người đủ ăn 3 bữa một ngày.
Những Jigong Geosa này cho biết, khoản tiền tưởng như không đáng kể là 1.500 won cho mỗi chuyến đi, khoảng 1,15 USD, là rất đáng kể với thế hệ của họ. Hầu hết những Jigong Geosa này cũng khẳng định sẽ đi tàu điện ngầm ít hơn nhiều nếu không còn miễn phí.
Ông Bae Gi-man, 91 tuổi, chia sẻ, sau khi vợ qua đời vào năm ngoái, ông đã dành nhiều ngày ở nhà, hầu như không tắm rửa hay ăn uống gì. Những chuyến đi chơi ở tàu điện ngầm thúc đẩy ông thay quần áo và ông ăn, ngủ ngon hơn sau một chuyến đi chơi. Ở nhà, ông giữ 5 bản sao của bản đồ tàu điện ngầm của khu vực Greater Seoul để chuẩn bị cho hành trình di chuyển của mình. “Nếu phải trả tiền vé cho chiều đi và quay về, tôi không thể đi được" - ông nói.
Khoảng 16h chiều, trên chuyến tàu trở về nhà, nhìn quanh toa tàu điện ngầm đang chở một nửa số hành khách là người cao tuổi, ông Lee Jin-ho nhất trí cho rằng, độ tuổi được miễn phí vé có lẽ nên được nâng lên. “70, 75 tuổi đều đang còn trẻ trung. 65 tuổi về cơ bản là rất trẻ trung" - ông nói.
