So sánh dữ liệu điều tra dân số Trung Quốc năm 1990 và 2015, ông Wang Feng, giáo sư xã hội học tại Đại học California, Irvine, cho biết tỉ lệ phụ nữ Trung Quốc chưa từng kết hôn ở độ tuổi cuối 20 đã tăng gấp 8 lần trong khoảng thời gian 25 năm. Dữ liệu điều tra dân số từ những năm 2000 và 2010 cho thấy, thanh niên Trung Quốc trong độ tuổi từ 25 đến 29 có trình độ đại học là nhiều khả năng độc thân nhất. Và đặc biệt, phụ nữ ở các thành phố phát triển của Trung Quốc có ít tham vọng kết hôn hơn.
Trung Quốc hiện đang phải đối mặt với điều mà một số nhà phân tích mô tả là “quả bom hẹn giờ về nhân khẩu học”. Năm 2022, chính phủ Trung Quốc báo cáo tỉ lệ tăng dân số đã giảm xuống mức thấp nhất trong 61 năm, với số ca sinh hầu như không nhiều hơn số ca tử vong vào năm 2021, bất chấp những nỗ lực khuyến khích sinh con của nước này trong vài năm qua.
Tiến sĩ Ye Liu, giảng viên cấp cao tại Viện Trung Quốc Lau China thuộc Đại học King’s London, cho biết: “Thái độ của giới trẻ Trung Quốc đối với hôn nhân là mối đe dọa lớn đối với nỗ lực của Bắc Kinh nhằm thay đổi cuộc khủng hoảng nhân khẩu học đang rình rập. Cùng với trình độ học vấn cao hơn và sự cải thiện kinh tế, điều này sẽ trở thành vấn đề đau đầu hơn trong những năm tới”.
Đối với nhiều người, tình trạng bất ổn sau đại dịch là một lý do để trì hoãn các quyết định quan trọng trong cuộc đời, khiến đại dịch cũng là một yếu tố gián tiếp, góp phần khiến tỉ lệ kết hôn thấp kỷ lục và khiến chính phủ Trung Quốc khó khăn hơn khi ngăn chặn khủng hoảng nhân khẩu học. Số lượng các cuộc hôn nhân ở Trung Quốc đã giảm trong 9 năm liên tiếp, giảm một nửa trong vòng chưa đầy một thập kỷ. Năm 2022, Trung Quốc có khoảng 6,8 triệu cặp đôi đăng ký kết hôn, mức thấp nhất kể từ năm 1986, giảm từ mức 13,5 triệu vào năm 2013, theo số liệu của chính phủ Trung Quốc.
Mặc dù con số này đã tăng lên vào năm 2023, nhưng cũng có nhiều cuộc hôn nhân kết thúc hơn. Trong quý đầu tiên của năm nay, Trung Quốc có thêm 40.000 cặp vợ chồng kết hôn so với cùng kỳ năm 2022, trong khi số vụ ly hôn tăng tới 127.000 vụ.
Các cuộc khảo sát đã chỉ ra rằng, khi phụ nữ ở các thành phố đạt được mức độ độc lập tài chính và giáo dục mới, hôn nhân không còn là một nhu cầu cần thiết về mặt kinh tế đối với họ. Trong khi đó, đàn ông Trung Quốc nói rằng họ không đủ khả năng để kết hôn, với lý do áp lực xã hội như phải sở hữu nhà và xe trước khi họ có thể bắt đầu hẹn hò. Nhiều người đàn ông cho biết, họ trì hoãn việc kết hôn vì cảm thấy bất an về mặt kinh tế. Do văn hóa ưa chuộng con trai trong thời kỳ chính sách một con của chính phủ kết thúc vào năm 2016, Trung Quốc có số lượng nam giới nhiều hơn nữ giới khoảng 35 triệu người, tạo ra cảm giác phải cạnh tranh về mặt kinh tế trong hôn nhân.
Đại dịch xuất hiện đẩy mạnh sự bất ổn này, đã làm tăng thêm những áp lực, định hình lại kỳ vọng của nhiều người trẻ về việc xây dựng gia đình.
Xiujian Peng, nhà nghiên cứu cấp cao tại Đại học Victoria, Australia, cho biết: “Nếu những người trẻ không tự tin về tương lai, họ sẽ rất khó nghĩ đến việc ổn định cuộc sống và kết hôn”.
Nhưng những áp lực, nguyên nhân khiến nhiều người từ chối hôn nhân, lại không hề dễ giải quyết.
"Số cuộc hôn nhân giảm, ngày càng ít người sẵn sàng chi nhiều tiền cho đám cưới. Tương lai của ngành công nghiệp này khá mờ mịt", Yuan Jialiang, chủ một doanh nghiệp cung cấp dịch vụ đám cưới ở Thượng Hải, cho biết.
Trước đại dịch COVID-19, đám cưới là ngành kinh doanh lớn ở Trung Quốc. Theo ước tính của Daxue Consulting, giá trị của ngành này năm 2020 là 3,6 nghìn tỉ nhân dân tệ (tương đương 487 tỉ USD). Điều này xảy ra là do tầm quan trọng của đám cưới trong văn hoá Trung Quốc. Để có một đám cưới đẹp và đáng nhớ, các cặp đôi ở Trung Quốc thường chi khoản tiền lớn để mua sắm trang sức, trang trí hội trường, nhưng hiện nay, ngân sách trung bình cho các hoạt động này chỉ khoảng 100.000 nhân dân tệ (xấp xỉ 14.000 USD).
Ben Cavender, giám đốc điều hành tại Tập đoàn Nghiên cứu Thị trường Trung Quốc, cho biết: "Rất nhiều người tiêu dùng nói rằng hôn nhân không phải điều phù hợp với họ, nhiều người trẻ tuổi cảm thấy việc nuôi dạy con cái quá tốn kém. Ngành công nghiệp đám cưới của Trung Quốc đang ở giai đoạn khó khăn”.
Bên cạnh đó, nhiều đám cưới được lên kế hoạch tổ chức vào năm 2022 đã bị hoãn lại vì lệnh phong tỏa do dịch bệnh COVID-19, dẫn đến một năm 2023 bận rộn hơn đối với một số công ty. Suy thoái kinh tế cũng đã ảnh hưởng đến tầng lớp trung lưu và giới trẻ, dẫn đến tỉ lệ thất nghiệp tăng cao và chi tiêu hộ gia đình thấp.
