Hiệu quả của đầu tư cho KHCN
Báo cáo tại Hội nghị tổng kết Chương trình “Nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ tiên tiến, phục vụ bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cộng đồng” sau 5 năm thực hiện vừa diễn ra gần đây tại Hà Nội, GS.TS Phạm Gia Khánh, nguyên Giám đốc Học viện Quân Y - Chủ nhiệm Chương trình cho biết, Chương trình KC.10/16-20 triển khai 40 đề tài và 6 dự án, phân bổ đều ở các nội dung nghiên cứu. Trong đó có 41 công bố quốc tế, đào tạo 79 thạc sĩ, 7 bác sĩ nội trú và 49 tiến sĩ; đào tạo nâng cao trình độ KHCN cho hơn 1.000 nhà khoa học tham gia nghiên cứu chính các đề tài cũng như các nhà khoa học khác cùng tham gia nghiên cứu. Qua thực hiện Chương trình, các nhà khoa học trong lĩnh vực Y-Dược đã công bố 36 bài báo quốc tế uy tín, 223 bài báo khoa học trong nước, đăng ký 25 bằng độc quyền sáng chế và giải pháp hữu ích...
Ngoài ra, nhiều kỹ thuật trước đây chúng ta chưa làm được hoặc đã làm được nhưng kết quả còn hạn chế, thì đến nay đã thực hiện ở trong nước khá phổ biến. Điều này đã góp phần đưa trình độ KHCN về Y-Dược Việt Nam tránh tụt hậu và theo kịp với các nước trong khu vực và trên thế giới, trong đó một số lĩnh vực ngang hàng với các nước tiên tiến.
Nhiều kỹ thuật tiên tiến đã được ứng dụng trong chẩn đoán và điều trị bệnh góp phần cứu sống nhiều người bệnh với giá thành rẻ hơn so với đi nước ngoài điều trị như: Ghép phổi, truyền máu song thai, các kỹ thuật mới trong chẩn đoán và điều trị ung thư, kỹ thuật chẩn đoán trước sinh, ứng dụng công nghệ tế bào gốc trong điều trị... Nhiều sản phẩm có chất lượng cao, giá thành rẻ hơn so với nhập khẩu như kim luồn tĩnh mạch, thuỷ tinh thể nhân tạo, sản phẩm điều trị Alzheimer, các kit chẩn đoán bệnh truyền nhiễm... Đồng thời, Chương trình cũng tạo ra các sản phẩm có hàm lượng KHCN cao ngang với các nước đứng đầu khu vực ASEAN, một số lĩnh vực đạt trình độ các nước tiên tiến trên thế giới, nâng cao chất lượng chẩn đoán, điều trị và dự phòng, nâng cao sức khoẻ cho người dân.
Hầu hết các nhiệm vụ tạo ra các giải pháp và công nghệ mới có kết quả đều được ứng dụng ngay trong thực tiễn, điển hình như: Sử dụng tế bào gốc tự thân từ mô mỡ và tủy xương trong điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính đang được ứng dụng điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai; Sử dụng tế bào gốc máu dây rốn cộng đồng trong điều trị một số bệnh máu và cơ quan tạo máu đang được ứng dụng điều trị Viện Huyết học truyền máu Trung ương; Liệu pháp miễn dịch điều trị ung thư như: Tế bào miễn dịch tự thân diệt tự nhiên điều trị ung thư phổi, Liệu pháp tế bào CAR-T điều trị bệnh bạch cầu lympho cấp có kết quả tốt trong thực nghiệm, sẽ được ứng dụng trong lâm sàng; Quy trình ghép thùy phổi hoặc một phổi từ người cho sống hoặc người cho chết não đã được ứng dụng tại Bệnh viện Quân y 103, Bệnh viện trung ương Quân đội 108, Bệnh viện Việt Đức; Phương pháp thủy châm chế phẩm chứa nọc ong để chống viêm, giảm đau trên bệnh nhân thoái hóa cột sống, thoái hóa khớp gối, viêm quanh khớp vai hiện đang được áp dụng hiệu quả tại Bệnh viện Châm cứu Trung ương; Sử dụng tế bào gốc tự thân trong điều trị chấn thương sọ não hiện đang được ứng dụng tại Bệnh viện trung ương Huế; Sử dụng tế bào gốc tự thân trong điều trị đột quỵ não hiện đang được áp dụng tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108; Ứng dụng kỹ thuật sinh học phân tử và kỹ thuật laser quang đông ở thai phụ mắc hội chứng truyền máu song thai và dải xơ buồng ối hiện đang được ứng dụng rất hiệu quả tại Bệnh viện Phụ sản Hà Nội...
Về tác động kinh tế xã hội mang lại của Chương trình có thể dựa trên hiệu quả kinh tế trực tiếp và gián tiếp, đó là sự chênh lệch kinh phí điều trị mới của Chương trình so với kinh phí điều trị trước đó; sự chênh lệch giá thành điều trị cùng một phương pháp ở trong nước so với điều trị ở nước ngoài; sự chênh lệch giá thuốc, vaccine và sinh phẩm của Chương trình tạo ra so với các sản phẩm nhập ngoại tương ứng; giảm các chi phí xử lý các dịch bệnh do có các phương pháp phòng bệnh của Chương trình; giảm các chi phí phục vụ người bệnh, người tàn tật nhờ có các phương pháp điều trị mới do Chương trình mang lại...
Ngoài ra, ý nghĩa xã hội có thể kể đến như: Nghiên cứu thành công một số kỹ thuật hỗ trợ sinh sản, hạn chế phòng ngừa một số bệnh di truyền và các dị tật sau sinh; giải pháp phòng ngừa và hạn chế một số bệnh truyền nhiễm, bệnh mới phát sinh, bệnh mới nổi; nghiên cứu thành công ghép phổi để điều trị bệnh nhân bị bệnh phổi giai đoạn cuối; ứng dụng tế bào gốc trong điều trị các bệnh hiểm nghèo; giải trình tự gen thế hệ mới (NGS) để chuẩn đoán điều trị bệnh...
Kết nối nhiều hơn nữa với doanh nghiệp
Ghi nhận những đóng góp từ Chương trình, Thứ trưởng Bộ KHCN Trần Văn Tùng đánh giá cao và bày tỏ ấn tượng với những kết quả Chương trình đạt được. “Kết quả là những tâm huyết, đam mê của các thầy thuốc, chuyên gia, nhà khoa học vừa làm công tác chuyên môn vừa là những người nghiên cứu chuyên sâu", ông Trần Văn Tùng nhấn mạnh. Chương trình KC.10/16-20 đã đạt được những kết quả rất đánh khích lệ nhưng sẽ trọn vẹn hơn và mang ý nghĩa kinh tế - xã hội, nếu kết nối được nhiều hơn nữa với khu vực doanh nghiệp. Thứ trưởng cho biết hiện nay Bộ đang triển khai Chương trình Phát triển thị trường KHCN được Chính phủ phê duyệt và gợi ý để doanh nghiệp tham gia đồng hành cùng các nhà khoa học; các nhà khoa học nên quan tâm và tham gia Chương trình bởi đây là phương án tốt để đưa sản phẩm nhanh chóng ứng dụng vào thực tiễn cuộc sống.
PGS.TS Nguyễn Tiến Quyết, nguyên Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, đánh giá các nghiên cứu, kỹ thuật phát triển nhanh chóng, bắt kịp trình độ của thế giới,nhằm mang lại hiệu quả hơn nữa, PGS.TS Nguyễn Tiến Quyết cho rằng cần tiếp tục đổi mới phương thức quản lý trong giai đoạn tới, cụ thể giao toàn quyền cho các nhà khoa học lựa chọn người đủ năng lực tham gia nghiên cứu, phía cơ quan quản lý chỉ quản lý bằng sản phẩm, kết quả, sản phẩm đầu ra của đề tài. PGS.TS Nguyễn Tiến Quyết đề xuất lựa chọn những kết quả tốt nhất để khen thưởng nhằm khuyến khích hoạt động nghiên cứu, sáng tạo.
Ông Nguyễn Ngô Quang, Phó Cục trưởng Khoa học công nghệ và đào tạo, Bộ Y tế cho rằng, thành công ngành y tế gắn liền với thành công của chương trình KC.10/16-20. Đồng thời đề xuất cơ chế phối hợp giữa Bộ KHCN, Bộ Y tế để ngày càng nhiều kết quả nghiên cứu được ứng dụng trong điều trị, phòng bệnh và đưa sản phẩm vào cuộc sống.
Về định hướng giai đoạn tiếp theo, Thứ trưởng Trần Văn Tùng cho biết, Bộ KHCN đang tiến hành tái cơ cấu các chương trình KHCN, trong đó có Chương trình KC.10/16-20. Để nâng cao hiệu quả, Bộ đang thay đổi trong công tác quản lý như về cơ chế quản lý, cơ chế tài chính, cách thức quản lý thực hiện các chương trình. Bộ cũng đang tập trung xử lý, điều chỉnh các thông tư, hướng dẫn quản lý các chương trình để thực hiện tốt nhất chỉ đạo của Chính phủ nhằm tạo điều kiện cho các nhà khoa học đam mê cống hiến, tập trung cao nhất cho chuyên môn và không bị khó khăn trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
Chương trình KC.10/16-20 được Bộ KHCN phê duyệt thực hiện từ năm 2016 với mục tiêu nhằm ứng dụng và phát triển các kỹ thuật, KHCN tiên tiến trong lĩnh vực Y-Dược, tạo ra các sản phẩm có hàm lượng KHCN cao ngang với các nước đứng đầu ASEAN, một số lĩnh vực đạt trình độ các nước tiên tiến trên thế giới; nâng cao chất lượng chẩn đoán, điều trị và dự phòng bệnh tật ở người; giảm tỷ lệ mắc bệnh, tật và tử vong, nâng cao sức khỏe, tăng tuổi thọ, cải thiện giống nòi. Trong giai đoạn 2021 - 2025, mục tiêu của Chương trình sẽ tiếp tục ứng dụng thành công và lan tỏa các công nghệ tiên tiến trong chẩn đoán, điều trị và dự phòng bệnh tật ở người trong các bệnh truyền nhiễm; ứng dụng thành công các công nghệ tiên tiến để sản xuất một số nguyên liệu làm thuốc, vaccine sinh phẩm và vật tư y tế thiết yếu, có chất lượng cao, giá thành cạnh tranh và chủ động được nguồn lực.
