Xin bắt đầu bằng câu hỏi, câu chuyện nào về phụ nữ từng khiến chị “ám ảnh” nhất?
- Nhiều lắm! Tôi đã từng không tin vào tình yêu của nhiều cặp đôi, nhưng qua đời sống của một người chị thân thiết, tôi hiểu, chỉ có yêu nhau mới vượt qua tất cả như vậy.
Chị yêu anh ấy hơn bản thân, sống bên nhau gần bốn mươi năm vẫn như ngày đầu. Và do tuổi cao, anh ấy mất, chị ấy chới với cả năm vì tự nhiên sống một mình thay vì hai người.
Một chị khác, cũng rất tài hoa, xinh đẹp, gần như hoàn hảo. Nhưng chính vì hoàn hảo nên chồng chị ấy (trong mắt tôi) kém chị về mọi mặt. Anh ta đã vồ ngay cô học trò trẻ mà chị ấy từng tin tưởng giúp đỡ. Họ quan hệ bất chính - ban đầu. Sau thì cô ấy có bầu. Ông chồng về nói chuyện. Đau, nhưng cao thượng, chị ấy ly hôn và cho ông chồng mang đi rất nhiều tài sản. Đã thế, ông ấy còn đòi thêm... Chị cho hết, miễn chị ấy cắt được cục nợ từ chính hai người mình yêu thương, tin cậy.
Tới giờ, chị vẫn sống một mình, làm việc, làm từ thiện, rất nhiều bạn tốt quanh chị. Nhiều khi, chính tôi tức thay chị khi va phải ông chồng cũ, chị cười xòa, gạt đi, bảo duyên đến thế, mỗi người ra đi vì hết duyên theo một cách. “Bố của con gái” chị vẫn khỏe, làm việc bình thường là được rồi.
Họ là những người phụ nữ đẹp, đáng trân trọng trong mắt tôi. Còn, cũng có vô cùng nhiều người phụ nữ - tôi sợ họ. Có người, dành cả đời trả thù chồng cũ vì những mâu thuẫn dẫn đến ly hôn. Lấy chồng mới rồi, sinh con với chồng mới nhưng đặt tên nó trùng tên với bố chồng, chồng để ngày ngày đánh chửi sướng mồm.
Mối thù dai dẳng đó thực chất giết ngày tháng của người trả thù, và gia đình mới của họ. Ông chồng cũ sau khi tt vợ cũ, có gia đình mới như được tái sinh...
Mọi ứng xử của những người chị, hay người phụ nữ kia, tôi cho đều xuất phát từ tình yêu, sự mất mát và tùy từng cách ứng xử trước mọi biến cố sau đấy của mỗi người.
Trong văn chương, phụ nữ mang nhiều gương mặt, gánh nhiều số phận khác nhau, nhưng hầu hết đều trải qua bất hạnh, đau khổ. Trong hầu hết nỗi đau khổ của phụ nữ lại thường gắn với đàn ông. Theo chị, nếu lấy hệ quy chiếu là phụ nữ - thì bất hạnh và hạnh phúc của họ - gắn với đàn ông như thế nào?
- Tôi cũng hay nghĩ tới điều này, từ lâu rồi. Ban đầu, tôi nghĩ, do tình yêu khiến người phụ nữ chịu đựng và hy sinh vì gia đình, con cái, xã hội.
Nhưng hóa ra không hẳn thế. Phần lớn phụ nữ gắn với đàn ông, hạnh phúc hay đau khổ dính nhằng nhịt do nhiều thứ lắm, đôi khi chỉ vì thói quen, vì mùi hương hay vì chuyện giường chiếu hợp, vì phải “có cặp có đôi” ra xã hội khi cần, vì lười và ngại thay đổi... Vô vàn lý do khiến tỉ lệ hạnh phúc của họ không phải do tình yêu, và bất hạnh thì thường được giấu bớt đi.
Ngoài thực tế, có câu, phụ nữ nếu yêu và cưới được người đàn ông tốt, sẽ hạnh phúc cả đời. Ngược lại, nếu yêu và cưới một người đàn ông không tốt (vũ phu, ham chơi, lăng nhăng) sẽ bất hạnh cả đời. Chị có tin vào điều này?
- Cũng tùy thôi. Phụ nữ cũng nhiều kiểu, nhiều cách ứng xử với chính đời mình. Họ không yêu chính họ. Không hiểu đời họ sẽ được hưởng những điều hay ho tốt đẹp gì nếu phụ thuộc quá vào đàn ông, khi biết họ xấu.
Ai cũng mong cưới được người đàn ông tốt, kể cả người phụ nữ siêu tài giỏi, xinh đẹp, giàu có vẫn cần một người tốt bên mình. Con người mà, luôn cần nhau. Nhưng không vì cần mà đánh mất chính mình.
Phụ nữ - theo thời gian, trải qua biến cố thời cuộc đã có những thay đổi mạnh mẽ về quan điểm sống, quan điểm hạnh phúc, quan điểm về cách yêu và được yêu. Góc nhìn của chị về những biến đổi này?
- Tôi vốn đồng cảm và yêu thương phụ nữ. Mấy chục năm qua, họ ám ảnh và khiến tôi luôn đặt câu hỏi về họ. Đôi khi, cả tò mò nữa, khi muốn biết cuộc đời chị ấy, cô ấy rốt cuộc ra sao sau khi chấp nhận chọn người đàn ông đó. Và yếu tố thế hệ. Đúng là mỗi thế hệ mỗi khác. Thay đổi ngấm ngầm, không thành trào lưu, nhưng nay khác trước nhiều.
Sự biến đổi sẽ được nhìn thấy rõ nét nhất qua cách yêu và sống khác nhau ở từng thế hệ phụ nữ khác nhau. Có thể xin lấy ví dụ từ chính chị - một nhà văn, và con dâu chị - một siêu mẫu chân dài. Giữa chị và cô ấy có hay không khoảng cách về lối sống, suy nghĩ, có hay không sự khác nhau trong cách yêu bản thân, và góc nhìn về hạnh phúc?
- Không chỉ nhà tôi, mà nhiều nhà bây giờ không còn khái niệm mẹ chồng con dâu. Hôm vừa rồi, tôi gặp cô em, mời tôi dự đám cưới con gái. Mặt cô ấy cười vui rạng rỡ, nói rằng, con gái cô ấy thân với mẹ chồng hơn cả mẹ đẻ. Khi có con dâu, cô ấy sẽ coi con dâu như con gái.
Có vẻ, nhiều gia đình ngộ ra một điều, niềm vui và sự chia sẻ giữa những người thân, làm việc, tận hưởng cuộc sống quan trọng hơn việc soi nhau trong nhà. Thời gian của mỗi người như nhau. Ta làm việc có ích, ta vui, cũng hết ngày. Ngược lại, ta soi mói cáu giận toàn chuyện vớ vẩn chả để làm gì cũng hết một ngày. Mà đời người, tưởng dài nhưng chả bao giờ đủ với người biết sống.
Trong gia đình tôi, mọi chuyện đều mở. Chúng tôi chọn cách ở thật gần nhau nhưng không ở chung. Tôi tôn trọng gia đình con trai, thỉnh thoảng nói một vài câu ý thanh minh cho hai cháu nội, khi thấy bố mẹ chúng hơi nghiêm với con. Bà mà, bao giờ chả yêu và chơi với cháu theo cách rất khác ngày xưa làm mẹ.
Tôi và con dâu giống nhau ở nhiều điểm, như lo toan gia đình, chăm sóc con và nấu ăn ngon, thích đi du lịch... Nói chung, tất cả vẫn xuất phát từ việc ai cũng quý thời gian, và có quá nhiều điều cần tận hưởng nên không bị sa đà vào những chuyện lặt vặt hay mâu thuẫn con con.
Phụ nữ hiện đại vẫn đang đấu tranh về bình đẳng giới, về nữ quyền, bởi nạn bạo lực trong tình yêu, trong hôn nhân vẫn tồn tại dai dẳng. Sự bất bình đẳng kéo dài do đã ăn sâu vào định kiến của cả đàn ông, và nhiều phụ nữ. Chị có nghĩ như vậy?
- Chính xác là vẫn còn không khí trọng nam khinh nữ âm thầm len lỏi khắp nơi. Từ gia đình, đến công sở, xã hội, nhưng so với trước có giảm hơn. Phụ nữ đã ý thức hơn về quyền và vai trò của mình trong gia đình, và xã hội, nhất là với những phụ nữ được học tập, có thành tựu.
Trong một cuộc phỏng vấn như thế này giữa chúng ta cách đây chừng 10 năm, chị từng chia sẻ, hạnh phúc với chị đôi khi chỉ là đi chợ làng chài ven biển vào buổi chiều mùa đông vắng, ngồi nói chuyện trên trời dưới biển với những phụ nữ bán tôm cá. Sự bình yên ấy khiến chị cuống quýt vì xúc động. Bây giờ, chị có còn xúc động, bình yên với những điều như thế?
- Tôi vẫn thế! Vẫn thích lang thang các nơi. Thích nằm võng như ngủ giữa chốn đông người và nghe các âm thanh đời sống. Nằm trên ghế ngoài bãi biển, hay ngồi bên vách núi khuya. Tôi có cái tính hơi kỳ, là đi đâu cũng muốn ở đấy lâu nhất có thể.
Vì tôi không cầu kỳ ăn uống. Vì tôi luôn thấy nơi mình đến có quá nhiều điều hay. Vì tôi thấy, cùng là mảnh đất dưới chân mình - là đất - nhưng lại không là đất như nhau. Mỗi vùng đất có một hơi thở, một giọng nói, một làn gió, mùi hương khác nhau khiến tôi không bao giờ chán. Tôi chỉ tiếc là gần đây không đi được nhiều như xưa.
Cũng trong cuộc trò chuyện ấy, chị muốn có người đàn ông có thể ngồi cùng chị như những kẻ rỗi hơi ở chợ làng chài, có thể cùng chị đến nhiều vùng đất, những ngày chuyển mùa cùng ngồi vỉa hè nhìn vu vơ... Chị đã từng, hay đã tìm thấy người đàn ông như thế chưa?
- May là tôi gặp vài người “rỗi hơi” như vậy, trong quá khứ. Không những lang thang khắp các xó xỉnh, hẻm phố, làng quê nước mình, chúng tôi còn “va vật” bờ sông cho chim ăn, hay nằm nghe tiếng gió về ở những nơi rất xa. Có những chiều chủ nhật, ngồi ghế gỗ ở một khu nhà, xem con số nhảy ở cái cột báo có bao nhiêu xe đạp đi qua...
Suy cho cùng, theo chị, hạnh phúc của phụ nữ là may mắn trời cho, là đấu tranh giành lấy, hay - hạnh phúc nằm trong quan điểm, góc nhìn của phụ nữ?
- Tự do từ suy nghĩ đến cuộc sống và làm được điều mình muốn, đấy là hạnh phúc.
Và trên hết, là phải tôn trọng bản thân, học hỏi thêm kiến thức, trách nhiệm với người thân, sống có ý nghĩa mỗi ngày. Dứt kt không được lười và phụ thuộc vào người khác...
