Chuyện anh em nhà Jain
Trong nhiều thập kỷ, gia đình Jain giàu có đã điều hành Times Group - một trong những doanh nghiệp truyền thông lâu đời nhất và lớn nhất của Ấn Độ. Giờ đây, anh em Samir và Vineet Jain - chủ sở hữu kiêm quản lí của Times Group - tập đoàn xuất bản Times of India - đang tìm cách phân chia hoạt động của họ.
Việc phân chia diễn ra sau cái chết của mẹ họ, bà Indu, vào năm 2021. Bà Indu đã điều hành tập đoàn sở hữu cả Economic Times, các đài phát thanh, truyền hình, quảng cáo và phương tiện truyền thông trực tuyến cho tới khi bà qua đời ở tuổi 84.
Tuy nhiên, các nhà phân tích truyền thông và những người gần gũi với gia đình Jain, hầu hết đều muốn giấu tên, đã chứng thực các báo cáo gần đây của truyền thông Ấn Độ về những cuộc thảo luận tích cực liên quan tới cuộc phân chia. Cụ thể, các nhà báo tại ấn phẩm kỹ thuật số The Morning Context đã đưa tin chi tiết về các cuộc đàm phán bí mật liên quan tới cuộc phân chia, trong đó cho biết các điều khoản đã được hoàn tất. “Samir Jain được báo in và các đầu báo trực tuyến với một nửa bất động sản. Vineet Jain có được các doanh nghiệp phát sóng và phát thanh cộng khoản tiền từ báo in" - ấn phẩm này cho hay.
Tuy nhiên, tập đoàn đã nhanh chóng bác bỏ thông tin về việc đạt được bước đột phá trong việc phân chia. “Tôi có nhiệm vụ thông báo rằng, nhân viên không nên tin theo các suy đoán trên truyền thông về việc tổ chức lại doanh nghiệp. Xin nhấn mạnh rằng, mạng xã hội đã suy đoán và không chính xác" - thư ký Kausik Nath viết trong tuyên bố nội bộ gửi cho ban quản lí chủ chốt được đăng trên Exchange4media của Ấn Độ và được một giám đốc điều hành của Times Group xác thực.
Việc phân chia với anh em nhà Jain gặp khó khăn bởi cấu trúc sở hữu phức tạp của Bennett, Coleman and Co Ltd (BCCL) - công ty hàng đầu của Times Group - được thành lập vào thời điểm Ấn Độ vẫn thuộc quyền cai trị của Anh. Lợi ích tương ứng của anh em nhà Jain trong công việc kinh doanh của gia đình có liên quan tới một mạng lưới sở hữu chồng chéo cần phải được gỡ rối.
Các nhà phân tích truyền thông cũng như những nguồn tin khác cho hay, việc phân chia khiến tập đoàn bị ảnh hưởng và thậm chí cản trở hoạt động của doanh nghiệp. “Tất cả các hoạt động kinh doanh đang bị thiếu quan tâm và các nhà quản lí bắt đầu phàn nàn về điều đó. Tôi đã nghe một vài lời phàn nàn, và một số người cấp cao đã rời đi..." - chuyên gia truyền thông Vanita Kohli-Khandekar cho hay.
Times of India bắt đầu năm 1838 với tên gọi Bombay Times và Journal of Commerce sau đó được đưa vào BCCL. Ramakrishna Dalmia - nhà tư bản gia đình Ấn Độ khác - đã mua doanh nghiệp này vào năm 1946, sau đó bán cho Sahu Shanti Prasad Jain - con rể của ông Sahu và là ông của Samir, Vineet.
Khi Ấn Độ độc lập, điện và biết chữ mở rộng, người Ấn Độ đã phát triển thói quen đọc báo vẫn duy trì cho đến ngày nay. Ấn Độ là một trong số ít thị trường truyền thông in ấn lớn trên thế giới không suy giảm dù tốc độ tăng trưởng đang chậm lại, đáng chú ý là với các tờ báo tiếng Anh như Times of India, có số lượng phát hành trung bình hàng ngày được báo cáo là 1,8 triệu bản trong nửa cuối năm 2022.
Samir và Vineet Jain sinh cách nhau một thập kỷ và tham gia vào công việc kinh doanh của gia đình trong bối cảnh Ấn Độ nỗ lực thúc đẩy tự do hóa nhằm chuyển đổi nền kinh tế đất nước. Samir, bắt đầu tham gia năm 1975, trở thành Phó Chủ tịch BCCL năm 1987 - thời điểm Vineet gia nhập. Một số nhà quan sát ở Ấn Độ so sánh Samir với tỉ phú Rupert Murdoch của News Corp ở tính nhạy bén trong kinh doanh mảng kinh doanh báo in của Times Group, trong đó có giới thiệu nội dung quảng cáo và đi tiên phong trong việc để quảng cáo chiếm toàn bộ trang nhất của một tờ báo. Trong khi đó, Vineet dẫn dắt tập đoàn đa dạng hóa sang kinh doanh truyền hình, giải trí và trực tuyến, Samir tập trung vào báo in và chứng tỏ là một đối thủ cạnh tranh khó nhằn.
Nhiều phương án giải quyết
Các gia đình Ấn Độ đóng nhiều vai trò khác nhau. Các doanh nghiệp thuộc sở hữu của gia đình Tata, Birla và những người khác đã xây dựng nền kinh tế Ấn Độ trong thời kỳ Anh cai trị. Ngày nay, các tập đoàn gia đình thuộc sở hữu của tỉ phú Gautam Adani và đối thủ của ông là Mukesh Ambani đang xây dựng các dự án năng lượng và cơ sở hạ tầng lớn nhất của đất nước, đồng thời thúc đẩy các công ty hàng đầu của Ấn Độ hoạt động kinh doanh ở nước ngoài. Thậm chí, người Ấn Độ đôi khi sử dụng từ viết tắt Taaj để mô tả sự thống trị của một số gia tộc (Tata, Ambani, Adani và Jindal).
Các gia đình kinh doanh lớn ở Ấn Độ chắc chắn đã tạo ra một loạt các nhà cung cấp dịch vụ, từ các nhà quản lí tài sản đến các nhà tư vấn kinh doanh, những người tư vấn cho họ về quá trình chuyển giao thế hệ không căng thẳng. Boston Consulting Group năm ngoái đã xuất bản cuốn sách hướng dẫn về quy trình chuyển giao, với tiêu đề "Untangling Conflict". Dù có phạm vi toàn cầu, nhưng cuốn sách có yếu tố Ấn Độ mạnh mẽ và đặt ra một gia đình hư cấu - Srivastava - với cuộc chiến nổ ra khi con cái của nhà sáng lập Mahendra Srivastava mở rộng sang các lĩnh vực kinh doanh mới.
Các công ty Ấn Độ đã và đang phát triển trong cách xử lí các quá trình chuyển đổi quản lí, cho dù chuyển giao thế hệ hay đưa người ngoài vào. Những thay đổi gần đây trong luật đã trao cho những người thừa kế nữ quyền bình đẳng với nam giới và một số công ty nổi tiếng đã đi theo hướng tương tự. "Một sự thay đổi đáng kể đã xảy ra trong khoảng một thập kỷ qua. Trước đây, quyền sở hữu chủ yếu được trao cho con trai, nhưng trong thập kỷ qua chúng tôi thấy nhiều chủ gia đình đối xử bình đẳng với con trai và con gái" - Sonali Pradhan, người đứng đầu bộ phận lập kế hoạch tài sản tại chi nhánh Ấn Độ của ngân hàng Thụy Sĩ - Julius Baer, cho biết.
Quá trình chuyển giao kinh doanh gia đình ở Ấn Độ được theo dõi chặt chẽ nhất và đang diễn ra là việc tỉ phú Mukesh Ambani, 66 tuổi, từ chức Giám đốc Công ty viễn thông Reliance Jio năm 2022 và đưa con trai cả Akash lên thay thế. Chị gái sinh đôi của Akash là Isha, điều hành công việc kinh doanh bán lẻ của tập đoàn Ambani và con trai út Anant, 28 tuổi, là lãnh đạo mảng kinh doanh năng lượng tái tạo của tập đoàn. Cho đến nay, quá trình chuyển đổi trong gia đình dường như suôn sẻ hơn nhiều lần so với trải nghiệm của tộc trưởng Mukesh về mối quan hệ với Anil sau cái chết bất ngờ của cha họ là Dhirubhai năm 2002.
Thật vậy, trong khi có tranh chấp gia đình tại Times Group và tập đoàn công nghiệp Bharat Forge, thì một số vụ phân chia tài sản gia đình ở Ấn Độ diễn ra một cách thân thiện hơn, bao gồm cả tập đoàn Godrej ở Mumbai.
Trong khi đó, có những gia đình khác đi theo con đường chuyển giao cho bên ngoài: Hero MotoCorp - nhà sản xuất motor và xe scooter lớn nhất thế giới - gần đây bổ nhiệm Niranjan Gupta - người ngoài gia tộc Munjal - làm giám đốc điều hành mới. Gupta thay thế tộc trưởng Pawan Munjal, 69 tuổi nhưng ông Munjal sẽ tiếp tục giữ chức chủ tịch điều hành và thành viên hội đồng quản trị toàn thời gian.
Theo các nhà phân tích, một vài chuyển đổi gập ghềnh nhất xảy ra ngay sau cái chết của một người đứng đầu gia tộc. Jehil Thakkar - người đứng đầu bộ phận truyền thông của Deloitte ở Ấn Độ - cho hay: “Thật tuyệt vời khi tộc trưởng còn sống và quan sát. Khi còn sống, hầu hết họ không giao công việc kinh doanh cho các con dù có cho họ đảm nhận các hoạt động. Chỉ khi tộc trưởng qua đời, một số cuộc ẩu đả mới bắt đầu nổ ra".
Khi tiếp tục phân chia việc kinh doanh trong doanh nghiệp gia đình, anh em nhà Jain có rất nhiều vấn đề phức tạp cần giải quyết liên quan tới định giá để phân chia, lợi ích của các cổ đông. Financial Times cho hay, các doanh nghiệp gia đình khác của Ấn Độ cũng từng trải qua những khó khăn tương tự, tốn nhiều thời gian nhưng cuối cùng cũng thường kết thúc thành công. Điều này, theo các nhà quan sát, là thách thức với trật tự của chính doanh nghiệp gia đình cũng như thử thách một số bộ óc kinh doanh và pháp lí sắc bén nhất của Ấn Độ.
