Mô hình canh tác tôm lúa là hệ thống canh tác đặc thù của những vùng bị nhiễm mặn theo mùa tại các tỉnh ven biển ĐBSCL (mặn xâm nhập từ tháng 12 đến tháng 5 hàng năm). Vào mùa mưa là thời vụ trồng lúa vì tận dụng được nguồn nước mưa để rửa mặn, ngọt hóa đồng ruộng. Các tháng còn lại đều bị nước mặn xâm nhập, ruộng lúa lại trở thành vuông tôm với phương thức lấy giống và thức ăn tự nhiên.
Năm 2000, diện tích nuôi tôm lúa đạt khoảng 71.000ha, đến năm 2015 đạt hơn 176.600ha. Đến năm 2020, diện tích nuôi tôm lúa các tỉnh ĐBSCL ước đạt hơn 211.900ha, sản lượng ước đạt hơn 84.700 tấn, trong đó nhiều nhất là Kiên Giang khoảng 100.000ha, Cà Mau hơn 38.000ha, Bạc Liêu hơn 57.800ha, Sóc Trăng khoảng 9.700ha.
Tại ĐBSCL, mô hình nuôi tôm lúa mặn - lợ có thể nuôi 2 vụ, một vụ tôm và một vụ lúa. Diện tích nuôi tôm lúa khá lớn, hiệu quả kinh tế cao trung bình đạt 60-70 triệu đồng/ha/năm. Tại diễn đàn, nhiều đại biểu cho rằng, hiện nay canh tác lúa tôm hữu cơ đang bị ảnh hưởng bởi nguồn nước thải ra từ những vùng chỉ chuyên sản xuất lúa hoặc chuyên nuôi tôm, dẫn đến lây nhiễm chéo. Bên cạnh đó, chưa có sự đầu tư về giống tôm, chất lượng giống và môi trường; sản xuất lúa phụ thuộc nhiều vào thời tiết và nguồn nước ngọt; bà con chưa liên kết để làm mô hình, làm đất và gieo theo lịch đồng loạt;…
Ông Dương Thành Trung, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu nhận định: “Trong mô hình lúa tôm, thời gian trước, bà con chưa quan tâm nhiều đến cây lúa, nhưng hiện nay ta có những giống lúa chất lượng cao. Như vậy, phát triển cả lúa và tôm trong hệ canh tác sẽ giúp cho bà con tăng lợi nhuận. Không những vậy, canh tác lúa tôm còn hướng đến mục tiêu lúa thơm - tôm sạch, lúa – tôm hữu cơ”.
Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu cho rằng kịch bản biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp và khốc liệt hơn. Mô hình tôm lúa có khả năng thích ứng biến đổi khí hậu cao. Giải pháp mà chúng ta đang chọn trong canh tác lúa tôm là giải pháp phi công trình, nếu có giải pháp công trình cũng không lớn. Trong điều kiện nguồn lực của Nhà nước có hạn thì giải pháp thích ứng là đang được ủng hộ.
Với diện tích lúa tôm hiện có của vùng ĐBSCL hoàn toàn có điều kiện để làm nên thương hiệu lúa tôm. Khi đã có thương hiệu và sản lượng đủ lớn thì chúng ta có thể làm chủ được thị trường
