Thăng trầm làng nghề
Tôi sinh ra và lớn lên ở miền quê đầy nắng gió xã Nghi Hải, thị xã Cửa Lò, nơi dòng Lam đổ về biển cả. Trước khi ngủ, vẫn nghe tiếng sóng biển vỗ bờ; sáng tỉnh dậy cũng lại nghe tiếng ầm ào của sóng biển…
Kỷ niệm tuổi thơ cùng chúng bạn gắn liền với những trò chơi trên bãi cát ngay mép nước và những rặng phi lao (rừng Dương). Biển cả, mặn mòi với tôm cá, gió biển, đã nuôi bao thế hệ lớn khôn. Quê hương là vậy, để rồi khi lớn lên, dù làm gì, ở đâu, hồn quê vẫn đọng mãi trong hồn người.
Xã Nghi Hải quê tôi nay đã chuyển thành phường Nghi Hải - thị xã Cửa Lò, không chỉ là một địa chỉ du lịch biển nổi tiếng, mà còn là nơi nghề cá rất phát triển và nước mắm là một sản phẩm có thương hiệu của vùng đất giàu tiềm năng này.
Từ hàng trăm năm qua, đã hình thành làng nghề nước mắm truyền thống ở khối Hải Giang 1. Từ một sản phẩm dân dã, mưu sinh, nước mắm Hải Giang đã trở thành đặc sản nức tiếng của quê hương, theo các chuyến tàu xe xuôi Nam, ngược Bắc, trở thành một phần hồn cốt của biển quê hương.
Hình thành, phát triển, thăng trầm trong thời gian dài, trong khoảng hai mươi năm nay, nghề sản xuất nước mắm ở khối Hải Giang 1 đã từng bước phát triển và đi lên bằng chính “công nghệ” sản xuất sạch nhằm xây dựng thương hiệu từ chất lượng sản phẩm.
Cuối năm 2010, Hải Giang 1 vinh dự được UBND tỉnh Nghệ An công nhận làng nghề và trở thành làng nghề sản xuất nước mắm đầu tiên ở Cửa Lò. Nước mắm Hải Giang 1 vốn là một trong những thương hiệu nước mắm có tiếng ở trong vùng. Tuy nhiên, do sản xuất thủ công nhỏ lẻ cộng với hạn chế trong việc quảng bá và thị hiếu tiêu dùng thay đổi dẫn tới nhiều hộ dân trong làng hạn chế sản xuất hoặc bỏ nghề…
Mãi về sau, khi Ban Quản lý làng nghề được thành lập, nhiều nguồn lực hỗ trợ từ tỉnh đã giúp cho nghề làm nước mắm nơi đây dần được khôi phục và phát triển, góp phần giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động tại địa phương.
Hiện nay, làng nghề Hải Giang 1 có 78 hộ gia đình tham gia. Bình quân mỗi năm làng nghề chế biến khoảng 800.000 lít nước mắm cung cấp ra thị trường, chủ yếu là các tỉnh phía Bắc, phần còn lại là bán nhỏ lẻ cho khách du lịch khi về tham quan tắm biển tại Thị xã Cửa Lò, Cửa Hội.
Sở dĩ nước mắm Hải Giang 1 giữ được uy tín và thương hiệu là do có công thức chế biến đảm bảo chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm, đảm bảo đúng yêu cầu của sản phẩm nước mắm truyền thống.
Làng nghề sản xuất Nước mắm Hải Giang 1 cũng là đơn vị đi đầu trong quảng bá phát triển thương hiệu du lịch Cửa Lò. Nước mắm Hải Giang 1 đã được Cục Sở hữu trí tuệ (thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu độc quyền.
Hiện nay, Nước mắm Hải Giang 1 đã trở thành một trong những sản phẩm tiêu biểu của tỉnh Nghệ An; Tháng 7/2018 Nước mắm Hải giang 1 được bình chọn là 1 trong 14 sản phẩm tiêu biểu và đã lọt tốp sản phẩm tiêu biểu của khu vực Bắc Trung bộ và Năm 2020….
Chất lượng làm nên thương hiệu
Khi nói về Nước mắm Cửa Lò - Hải Giang 1, không thể không nhắc tới những người dân làm nghề ở đây. Với họ, nghề không chỉ là sự mưu sinh, là cuộc sống, mà còn là danh dự, là trách nhiệm với người tiêu dùng. Làm nghề bằng cái tâm, bằng khát vọng về một làng nghề phát triển vững bền và trao truyền mãi mãi…
Chị Võ Thị Kim- Chủ cơ sở nước mắm Võ Kim chia sẻ về “bí mật công nghệ” sản xuất nước mắm tại đây: “Không có bí mật gì cả. Hàng trăm năm nay, cha ông làm nước mắm như thế nào, nay con cháu làm theo như vậy. Cá, phải là cá cơm vùng biển xứ Nghệ, đánh bắt ở Cửa Lò, Diễn Châu, Quỳnh Lưu... cá ngon, béo. Cá phải tươi, chưa qua ướp đá, nếu ướp đá là hỏng ngay.
Muối, mua từ Quỳnh Lưu, là vùng muối ngon nhất vùng. Cá rửa sạch, ướp muối rồi cho vào thùng. Nước mắm rỉ ra, cho vào bể, rồi bơm lên thùng trở lại. Cứ liên tục như thế trong vòng 14 - 15 tháng, đến khi nước mắm trong, sánh, thơm là đạt yêu cầu””.
Người quê tôi là vậy đấy, thật thà, chất phác, nghĩ sao nói vậy. Ai cũng hiểu rằng, người tiêu dùng ngày nay rất ưa chuộng các loại mắm truyền thống, nhưng cũng đòi hỏi khắt khe về quy trình sản xuất cũng như những thông tin về nguồn gốc sản phẩm.
Cho nên ý thức sản xuất nước mắm sạch, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm đã được người dân ở làng nghề nắm được và thực hiện tốt, bằng chính tinh thần tự giác cao.
Trong quá trình sản xuất, các hộ gia đình đều tuân thủ nghiêm ngặt theo phương pháp chế biến truyền thống có từ lâu đời của người dân nơi đây, kiểm soát chặt nguồn nguyên liệu đầu vào, không mua hàng tồn, hàng không có nguồn gốc; trong quá trình sản xuất không bao giờ dùng hóa chất nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất sạch, tiêu dùng sạch của con người và bảo đảm sản phẩm nước mắm truyền thống đặc trưng.
Mặc dù mỗi hộ gia đình trong làng nghề, tất cả đều cùng chung ý thức làm ra sản phẩm phải ngon và đặc biệt là phải đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Quy trình sản xuất cũng dần được chuẩn hóa bởi cơ sở vật chất hiện đại, khép kín nên hạn chế tối đa ô nhiễm môi trường.
Chính vì thế mà khi đến làng nghề, ta chỉ thấy mùi thơm đặc trưng của nước mắm truyền thống chứ không ngửi thấy những mùi khác lạ. Điều này rất ít nơi sản xuất nước mắm đạt được.
Tự hào với nghề truyền thống, với thương hiệu nước mắm đã được tạo dựng qua nhiều năm làm nghề nghiêm túc và sống chết với nghề, người dân Hải Giang 1 đang cùng với Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thị xã Cửa Lò viết tiếp những kỳ tích mới trên hành trình hội nhập và phát triển.
Mỗi lần có dịp về quê, tôi vừa như một người thân quen, lại vừa như một người lạ nhưng đầy ấn tượng về một làng nghề thời kinh tế hội nhập. Cho nên, có thể khẳng định rằng, với mỗi du khách khi đến với Cửa Lò, Nghệ An, sẽ thật chỉn chu, thật đầy đặn nếu có được cho mình những chai nước mắm truyền thống Hải Giang 1 thơm ngon, chứa đựng hồn cốt, hương vị biển xứ Nghệ tinh tế, đậm đà.
