Nhiều chuyên gia cho rằng thị trường trái phiếu doanh nghiệp nước ta còn non trẻ, quy mô chưa lớn, chưa có nhiều kinh nghiệm so với nhiều quốc gia khác. Nhận diện được kẽ hở sẽ góp phần giúp các cơ quan chức năng vào cuộc mạnh mẽ hơn để tương lai có thị trường trái phiếu doanh nghiệp lành mạnh, công khai và minh bạch.
Trong các giải pháp được đề xuất, giới chuyên gia gợi ý cần thành lập thêm công ty xếp hạng tín nhiệm cũng như đưa ra luật xếp hạng tín nhiệm để nhà đầu tư khiếu nại. Đến nay, Việt Nam mới có 2 công ty xếp hạng tín nhiệm được cấp phép cung cấp dịch vụ xếp hạng tín nhiệm là FiinRatings và CTCP Sài Gòn Phát Thịnh Rating (Saigon Rating).
TS Lê Xuân Nghĩa - chuyên gia trong lĩnh vực tài chính, tiền tệ và ngân hàng - cho rằng, 2 tổ chức này vẫn còn nhiều hạn chế vì chưa đủ kinh nghiệm và tín nhiệm để mở rộng phạm vi hoạt động.
"Tôi đề xuất cấp phép đặc biệt cho các công ty xếp hạng để họ liên doanh với các công ty xếp hạng quốc tế. Từ đó đẩy nhanh xếp hạng các doanh nghiệp Việt Nam và làm nền tảng cho phát triển thị trường trái phiếu trong tương lai", ông Nghĩa cho biết.
Đồng quan điểm, TS Cấn Văn Lực cho rằng cần phải khuyến khích hình thành các hãng xếp hạng tín nhiệm. Ví dụ như Singapore và Hàn Quốc đều có thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển khá tốt nhưng họ không bắt buộc 100% mà khuyến khích xếp hạng tín nhiệm trước khi phát hành. Nhưng Việt Nam nên khuyến khích hay bắt buộc thì cần phải cân nhắc. Có thể xem xét để thời gian đầu là bắt buộc và khi thị trường phát triển tốt lên thì giãn dần ra.
Cụ thể, Singapore khuyến khích xếp hạng tín nhiệm và phát hành trái phiếu sẽ được hỗ trợ gấp đôi chi phí so với doanh nghiệp không có xếp hạng tín nhiệm. Tuy nhiên, chuyên gia đặt ra vấn đề rằng nếu đưa ra bài toán xếp hạng tín nhiệm mà chúng ta có quá ít công ty này, năng lực của họ cũng chưa bảo đảm năng lực thị trường hiện nay thì phải làm sao?
TS. Cấn Văn Lực nhấn mạnh: "Bài toán trên cần phải cân nhắc, cho phép thành lập nhiều công ty xếp hạng tín nhiệm hơn, rút ngắn thời gian xếp hạng để không làm mất cơ hội của doanh nghiệp. Chưa kể, quy trình, thủ tục xét duyệt còn quá lâu, khi phát hành ra công chúng quy trình là đúng nhưng cần xem thời gian xét duyệt, quy trình thủ tục cần nhanh hơn, như 14 ngày hoặc 3 tuần thay vì vài tháng như hiện nay".
Mở thêm các tổ chức tín nhiệm cũng cần rút kinh nghiệm từ Trung Quốc. Theo GS.TS Trần Ngọc Thơ - Trường Đại học Kinh tế TP.HCM, nước này có 9 công ty xếp hạng tín nhiệm nhưng đã bộc lộ nhiều bất cập nghiêm trọng dẫn đến vỡ nợ hàng loạt trên thị trường trái phiếu thời gian qua. Cụ thể là các công ty xếp hạng tín nhiệm của Trung Quốc đã mâu thuẫn lẫn nhau; phương pháp xếp hạng còn mù mờ, có cả hoạt động mua bán xếp hạng và sự câu kết, bắt tay với nhau.
Nếu Việt Nam không kiểm soát được những vấn đề nói trên thì không chỉ thiệt hại cho nhà đầu tư mà còn gây ra hệ lụy cho cả nền tài chính quốc gia.
"Xếp hạng tín nhiệm là yếu tố quan trọng nhưng không phải tất cả các nước đều bắt buộc. Còn nếu khuyến khích thì ai là người trả phí cũng cần được cân nhắc khi sửa đổi quy định", TS Lê Đạt Chí - Trường Đại học Kinh tế TP.HCM nhận định.
Thêm vào đó, vị Tiến sĩ cho rằng quy định Nghị định 153 hiện nay chưa đủ, chưa đặt nặng vai trò trách nhiệm, chuẩn mực và đạo đức trong hành nghề đánh giá tín nhiệm. Do đó, cần phải có luật để nhà đầu tư có thể khiếu nại, khởi kiện đơn vị xếp hạng tín nhiệm trong trường hợp họ làm không đúng chuẩn mực.
