Ồ ạt đổ vốn vào chứng khoán đầu tư
Theo tìm hiểu của Lao Động, dựa trên số liệu báo cáo tài chính năm 2022 của 27 ngân hàng đang niêm yết, ước tính tổng giá trị danh mục chứng khoán đầu tư của 27 ngân hàng đang chiếm trung bình khoảng 13% tổng tài sản.
So sánh với tổng tài sản của các ngân hàng này vào cuối năm 2022 là xấp xỉ 12,7 triệu tỉ đồng, ước tính các ngân hàng thương mại đổ tổng cộng khoảng 1,65 triệu tỉ đồng vào kênh chứng khoán đầu tư.
Cơ cấu chứng khoán đầu tư của các ngân hàng hiện nay gồm rất nhiều các sản phẩm như trái phiếu, tín phiếu, giấy tờ có giá và trong đó, trái phiếu thường là loại hình đầu tư phổ biến nhất.
Bước sang các tháng đầu năm 2023, trong bối cảnh tín dụng tăng trưởng thấp, danh mục chứng khoán đầu tư tiếp tục có xu hướng tăng mạnh tại nhiều ngân hàng.
Điển hình như tại ngân hàng VietinBank, danh mục chứng khoán đầu tư tại thời điểm ngày 31.3.2023 tăng vọt hơn 20.000 tỉ đồng so với cuối năm 2022, lên xấp xỉ 200.465 tỉ đồng (chiếm gần 11% tổng tài sản của ngân hàng).
Ngân hàng BIDV đến cuối tháng 3.2023 cũng đang nắm giữ hơn 236.748 tỉ đồng chứng khoán đầu tư các loại, chiếm tới hơn 11,2% tổng tài sản có của ngân hàng đến cùng thời điểm.
Thậm chí tại một số ngân hàng cổ phần có quy mô vừa như ngân hàng TPBank, danh mục chứng khoán đầu tư tính đến cuối tháng 3.2023 cũng lên tới gần 78.680 tỉ đồng, tăng hơn 4.300 tỉ đồng so với cuối năm 2022 và chiếm tới hơn 22,9% tổng tài sản của ngân hàng.
Thậm chí tại ngân hàng VIB, danh mục chứng khoán đầu tư tại ngày 31.3.2023 bất ngờ tăng vọt hơn 33.480 tỉ đồng so với cuối năm 2022, lên tới gần 73.770 tỉ đồng và chiếm tương đương 20,65% tổng tài sản của ngân hàng.
Tìm hiểu của Lao Động dựa trên dữ liệu báo cáo tài chính quý I/2023 còn cho thấy danh mục chứng khoán đầu tư cũng tăng mạnh ở nhiều ngân hàng khác, từ quy mô lớn đến nhỏ.
Ở một số ngân hàng như Techcombank, danh mục chứng khoán đầu tư có xu hướng giảm nhẹ so với cuối năm 2022. Nhưng ở thời điểm ngày 31.3.2023, nhà băng này vẫn đang nắm giữ tới 99.071 tỉ đồng chứng khoán đầu tư, chiếm xấp xỉ 13,7% tổng tài sản.
Trái đắng thua lỗ, giảm giá
Các tổ chức đầu tư nhìn nhận, ngoài hoạt động chính là đi vay và cho vay, chứng khoán đầu tư là khoản mục đầu tư ưa thích của phần lớn các ngân hàng thương mại tại Việt Nam hiện nay.
Ngoài khả năng sinh lời, khoản mục đầu tư này còn giúp các ngân hàng cân bằng rủi ro và do dễ dàng mua bán nên có thể đáp ứng nhu cầu thanh khoản kịp thời hoặc dùng cầm cố để vay vốn bổ sung.
Song với hàng loạt biến động trên thị trường tài chính tiền tệ trong năm 2022, chứng khoán đầu tư lại trở thành miếng đắng thua lỗ của rất nhiều ngân hàng, cả quy mô lớn lẫn nhỏ.
Tại Techcombank, trong năm 2022, nhà băng này ghi nhận khoản lỗ thuần hơn 218 tỉ đồng ở khoản mục chứng khoán đầu tư. Bước sang quý I/2023, Techcombank tiếp tục ghi nhận lỗ thêm hơn 30,6 tỉ đồng cũng ở khoản mục này.
Chưa kể ở thời điểm cuối tháng 3.2023, giá trị danh mục chứng khoán đầu tư của Techcombank giảm về còn 99.071 tỉ đồng sau khi trừ đi hơn 336 tỉ đồng dự phòng rủi ro, được hiểu như khoản dự phòng phần giá trị bị tổn thất có thể xảy ra do giảm giá.
Tương tự tại ngân hàng VIB, danh mục đầu tư chứng khoán tăng vọt lên 73.770 tỉ đồng gây nhiều chú ý trong bối cảnh năm 2022, ngân hàng này lỗ tổng cộng 176 tỉ đồng ở mảng mua bán chứng khoán đầu tư.
Đến hết quý I/2023, số lỗ của VIB ở danh mục đầu tư này vẫn chưa dừng lại khi ngân hàng ghi nhận thêm khoản lỗ hơn 10,3 tỉ đồng.
Trong nhóm các ngân hàng quốc doanh, ngân hàng BIDV hiện đang nắm giữ xấp xỉ 236.750 tỉ đồng chứng khoán đầu tư, tương đương hơn 11,2% tổng tài sản.
Song khoản mục đầu tư khổng lồ này chỉ mang về cho BIDV khoản lãi thuần vỏn vẹn hơn 1,5 tỉ đồng trong cả năm 2022. Chưa kể kết thúc 3 tháng năm 2023, ngân hàng bắt đầu ghi nhận khoản lỗ 165 triệu đồng.
Khi nhìn vào kết quả kinh doanh 2022 và triển vọng 2023 của các ngân hàng, nhóm phân tích FiinRatings thuộc Fiingroup chỉ ra rằng, tình trạng “đóng băng” của thị trường trái phiếu doanh nghiệp là một yếu tố ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động kinh doanh, đầu tư chứng khoán của các ngân hàng.
Kết quả dễ nhận thấy nhất là nhiều ngân hàng ghi nhận lỗ từ hoạt động mua bán chứng khoán kinh doanh, chứng khoán đầu tư, đồng thời giảm tỉ trọng các loại chứng khoán trong tổng tài sản.
Đặc biệt, một loạt sai phạm bị phát giác trong các năm vừa qua làm lộ diện các lỗ hổng pháp lý và nhiều kiểu biến tướng của các kênh huy động vốn, đặc biệt ở kênh trái phiếu doanh nghiệp.
Danh mục trái phiếu doanh nghiệp của một số ngân hàng vì vậy tiềm ẩn nhiều rủi ro khi thị trường xuất hiện ngày càng nhiều các trường hợp chậm trả lãi và gốc trái phiếu.
