Từ giống đào bản địa, mọc tự nhiên trên rừng
Theo lời kể của người dân trong vùng, đào phai Vân Đồn vốn là giống đào bản địa, mọc tự nhiên trên rừng, núi. Từ những năm 1978 - 1979, nhiều gia đình đã đưa cây đào tự nhiên về trồng, vừa là lấy quả, vừa để chơi hoa tết.
Điểm đặc biệt là đào phai Vân Đồn là sinh trưởng, ra hoa ở môi trường cằn cỗi, lại thêm sương, gió vùng biển, nên thân cây xù xì, thô ráp, nhưng hoa rất to, đẹp. Khi mới nở, hoa đào có 5 cánh màu hồng, sau đó phai dần, phần cuối cánh hoa có màu tím phớt, hoa to, tươi, khi nở từ 15 - 20 ngày mới rụng. Do đó, dân sành chơi đào rất ưa chuộng.
Điều thú vị và được đánh giá cao nhất chính là đặc trưng hoa nở “đuổi” ở giống đào phai này. Tức là hoa không nở rộ cùng một thời điểm như giống đào khác, mà các cành nở xen kẽ, nối tiếp theo thời gian. Đào phai Vân Đồn thường cho hoa rất bền, có khi kéo dài cả tháng.
Theo bật mí của những cao thủ trồng và chơi đào tại xã Hạ Long, để có hoa đào bền phải có bí quyết riêng. Trước đây, khi đào cắt gốc thì người dân bọc đất sét, nay thì dùng lửa khò gốc, sau đó cắm vào bình. Từ 2 - 3 ngày thay nước 1 lần đảm bảo cây không tụt nước, mất nhựa và hoa đào sẽ bền.
Trở thành cây trồng làm giàu của nhiều hộ dân
Cây đào đang là cây trồng mang lại hiệu quả kinh tế cao đối với người dân trên địa bàn huyện Vân Đồn. Toàn huyện có khoảng 70 ha trồng đào, trong đó xã Hạ Long có trên 50 ha với 300 hộ trồng đào. Ước tính xuất bán trong dịp Tết Nguyên Đán năm nay khoảng 60.000 cây và 30.000 cành. Cùng với đó, thời điểm này, tình hình dịch bệnh COVID-19 đã được kiểm soát nên giá đào ổn định, dao động từ 1 triệu đồng/cây đào thường đến trên 20 triệu đồng/cây đào thế.
Ông Lê Quang Huy, thôn 5, xã Hạ Long, huyện Vân Đồn (76 tuổi) đã có hơn 30 năm trồng đào cho biết: “Năm 1978, tôi chuyển từ thị xã Quảng Yên ra huyện Vân Đồn sinh sống. Gia đình đã mất 10 năm không tìm ra hướng phát triển kinh tế trên mảnh vườn 7.000m2 mặc dù đã trồng đủ thứ cây ăn quả như ổi, chuối, na… Sau đó, gia đình quyết định chuyển sang trồng đào và kinh tế khá dần từng năm. Tính riêng trong năm nay, gia đình có 3.000 cây đào, ước tính doanh thu khoảng 800.000 triệu đồng mà không phải mang đi bán, khách hàng, thương lái đến tận vườn mua”.
“Tuy nhiên, đào là cây trồng khó tính, chăm sóc khá vất vả. Sau kỳ thu hoạch, người trồng đào lại ươm hạt, khi nảy mầm được khoảng 10 cm thì cho vào bầu chăm sóc. Giống cây này thường 1 năm chỉ cao tầm 1,4m. Bởi vậy, một cây đào chăm sóc tốt phải từ 3 - 5 năm mới cho thu hoạch. Bên cạnh đó, người trồng phải thường xuyên làm cỏ, cắt tỉa cành, phòng trừ sâu bệnh. Bệnh cây đào thì nhiều loại như: Mối ăn rễ cây, sâu đục thân, bệnh nấm cành lá… nên phải thường xuyên trông nom, phát hiện bệnh sớm để điều trị. Song người dân ngại nhất là bệnh phun rỉ nhựa vào những tháng mưa nhiều khiến cây còi cọc, hiện vẫn chưa có thuốc đặc trị" - ông Huy cho biết thêm.
Anh Lê Văn Ban, Thôn 5, xã Hạ Long chuyên về đào thế Vân Đồn chia sẻ: “Vườn nhà năm nay có 300 gốc đào thế, giá dao động từ 5 - 50 triệu đồng/gốc. Người tìm đến mua chủ yếu là khách quen. Giá trị kinh tế như vậy nhưng năm nay vườn cũng bị thiệt hại khoảng 40 cây do bị rệp”.
Ông Lê Văn Hoán, Phó Chủ tịch UBND xã Hạ Long, huyện Vân Đồn cho biết: “Xã đang đề nghị huyện đưa cây đào thành cây trồng chủ lực. Nhưng cũng có cái khó bởi diện tích trồng đào tại các hộ dân nhỏ, manh mún. Thời gian tới, xã sẽ tiếp tục vận động nhân dân tận dụng diện tích đất xen canh, xen cư để trồng đào, hàng năm giữ quả lấy hạt để ươm giống tự nhiên phát triển cây đào”.
Nếu đào Nhật Tân là linh hồn của ngày Tết của người dân Hà Nội thì với người dân Quảng Ninh, đào phai Vân Đồn cũng là niềm tự hào riêng. Tết đến xuân về, những cánh hoa đào phai không chỉ tô thắm cho không gian nơi đây mà còn mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho nhiều hộ gia đình. Song vượt lên hết tất cả, mỗi cành đào, mỗi nụ hoa đều ẩn chứa tình yêu của những người chăm sóc và cả niềm tự hào về một nét đẹp văn hóa địa phương.
