Quan tâm đến lao động phi chính thức, giảm thiểu nguy cơ “lọt lưới an sinh”

Thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu dài

Ngày 23.4, ông Đỗ Ngọc Thọ - Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH, BHXH Việt Nam đã chia sẻ một số nguyên nhân chủ yếu khiến người lao động khu vực phi chính chưa mặn mà tham gia BHXH tự nguyện.

Theo ông Đỗ Ngọc Thọ, thu nhập của nhiều người dân còn thấp, không ổn định; một bộ phận thiếu quan tâm đến chính sách BHXH, chưa hiểu hết được ý nghĩa, giá trị của việc tham gia BHXH tự nguyện.

“Người lao động khu vực phi chính thức thường quan tâm đến lợi trước mắt. Một bộ phận còn nặng tâm lý trẻ cậy cha, già cậy con; chưa hình thành được văn hóa tự đảm bảo an sinh xã hội thông qua đóng góp, tích lũy khi trẻ để thụ hưởng lương hưu, bảo hiểm y tế khi về già” - ông Thọ nói.

Mặt khác, mức hỗ trợ tiền đóng BHXH tự nguyện chưa tạo được cú hích để thúc đẩy người dân tham gia chế độ này. Theo vị trưởng ban, hiện nay mới có 22/63 tỉnh được HĐND ra nghị quyết hỗ trợ thêm. Điều kiện về thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu còn dài, làm giảm tính hấp dẫn của BHXH tự nguyện. Việc bổ sung các chế độ BHXH ngoài chế độ hưu trí, tử tuất đòi hỏi phải có sự hỗ trợ lớn từ ngân sách Nhà nước nhưng trong điều kiện hiện nay là khó khăn do khả năng cân đối của ngân sách.

Vận động tham gia BHXH tự nguyện từ gốc

TS. Phạm Đình Thành - nguyên Viện trưởng Viện khoa học BHXH (BHXH Việt Nam) - cho biết, một trong những giải pháp đó là tăng cường vai trò của hệ thống chính trị, nhất là ở cấp xã, phường và sự phối hợp công tác của ngành BHXH trong việc phát triển số người lao động khu vực phi chính thức tham gia BHXH.

TS. Phạm Đình Thành phân tích, Nghị định số 33/2023/NĐ/CP của Chính phủ có quy định: “Công chức Văn hóa - xã hội... tham mưu giúp Ủy ban nhân dân cấp xã trong công tác BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), an toàn vệ sinh, lao động; xây dựng tiêu chí phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHYT trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm để trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định”. Đây là cơ sở pháp lý để triển khai vận động tham gia BHXH tự nguyện ngay từ gốc, từ cơ sở.

Người lao động luôn sống gắn bó với gia đình trên địa bàn dân cư nên việc vận động tham gia BHXH cho người lao động phải bắt đầu từ gia đình của họ tại nơi sinh sống.

Vì vậy, Bộ Nội vụ cần phối hợp với BHXH Việt Nam ban hành thông tư liên tịch hướng dẫn việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT cho cán bộ chuyên trách và không chuyên trách cấp xã, phường, trong đó chú trọng hướng dẫn tham gia BHXH tự nguyện.

TS. Nguyễn Hữu Dũng - nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐTBXH) cho rằng, cần tăng chế độ của bảo hiểm xã hội tự nguyện.

Theo đó, tại dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), cơ quan soạn thảo đề xuất thêm chế độ trợ cấp thai sản cho người tham gia BHXH tự nguyện mức 2.000.000 đồng từ ngân sách Nhà nước, bên cạnh chế độ lương hưu, tử tuất.

Chế độ này rất tốt đối với những người lao động trong độ tuổi sinh sản nhưng cơ quan soạn thảo nên nghiên cứu mở rộng chế độ khác, có sự hỗ trợ của Nhà nước kết hợp với sự đóng góp của người lao động khu vực phi chính thức, cũng là cách để tăng tỉ lệ người tham gia BHXH tự nguyện.