Thời gian qua, vấn đề bồi thường và giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất đai gây nhiều tranh cãi, khiếu nại, khiếu kiện. Tại Luật Đất đai 2024, đã quy định các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng khác với Luật 2013.
Theo điều 62, Luật Đất đai 2013, Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng trong các trường hợp như: Thực hiện các dự án quan trọng quốc gia do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư mà phải thu hồi đất; Thực hiện các dự án do Thủ tướng Chính phủ chấp thuận, quyết định đầu tư mà phải thu hồi đất; Thực hiện các dự án do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh chấp thuận mà phải thu hồi đất.
Còn với Luật Đất đai 2024, đã sửa đổi nội dung này trong điều 79. Theo đó, mở rộng các trường hợp Nhà nước thu hồi đất và cũng chia theo 3 nhóm chủ thể có thẩm quyền thu hồi gồm: Tất cả dự án do Quốc hội chấp thuận, quyết định chủ trương đầu tư; Tất cả dự án do Thủ tướng chấp thuận, quyết định chủ trương đầu tư; 30 nhóm dự án khác thuộc thẩm quyền chấp thuận của các cơ quan còn lại theo pháp luật về đầu tư, đầu tư công, đầu tư PPP (HĐND tỉnh, UBND tỉnh...).
Luật 2024 đã quy định chi tiết, rõ ràng về các trường hợp dự án Nhà nước thu hồi đất vào mục đích phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Trong đó, một số trường hợp như thu hồi đất để xây dựng công trình giao thông; Xây dựng công trình thủy lợi; Xây dựng công trình cấp nước, thoát nước;... đã được quy định chi tiết trong luật, giúp quá trình thực thi được hiệu quả, nhanh chóng hơn.
Ngoài ra, luật mới cũng mở rộng thêm thẩm quyền thu hồi đất của một số chủ thể như Thủ tướng Chính phủ (tất cả các dự án Thủ tướng chấp thuận, quyết định đầu tư theo các Luật) đều thuộc trường hợp thu hồi đất.
Tại khoản 2, điều 80 của Luật mới, cũng quy định khuôn khổ pháp lý cho việc thu hồi đất theo giai đoạn trên cơ sở phân kỳ đầu tư dự án (Luật 2013 điểm này không rõ ràng).
