Trước đây Luật Đất đai 2013 quy định hộ cá nhân bị thu hồi loại đất nào sẽ được bồi thường bằng loại đất tương ứng, tuy nhiên trong thực tế điều này rất khó. Phân tích về điều này, Luật sư Phạm Thanh Tuấn - Chuyên gia pháp lý bất động sản dẫn chứng, chẳng hạn nông dân có 2 ha đất trồng lúa bị thu hồi, nhưng do quỹ đất nông nghiệp hạn chế, nhiều trường hợp địa phương không thể bố trí 2 ha đất trồng lúa khác để bồi thường. Tại Luật 2013 không quy định hộ dân có thể được bồi thường bằng các loại đất khác hay không, dẫn đến sự đồng thuận của các chủ thể khi bị thu hồi đất không cao.
Để khắc phục hạn chế trên, Luật Đất đai 2024 đã có quy định về việc đa dạng hoá hình thức bồi thường. Đất bị thu hồi có thể được bồi thường bằng đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp, đất ở, nhà ở. Luật mới tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương, giảm ngân sách khi phải chi trả bằng tiền. Giúp các hộ gia đình cá nhân ổn định cuộc sống, đặc biệt với hộ gia đình có đất nông nghiệp khi bị thu hồi mà không có đất nông nghiệp khác để bồi thường thì có thể được bồi thường bằng đất phi nông nghiệp, đất dịch vụ để hộ gia đình, cá nhân sử dụng trong chuyển đổi nghề nghiệp.
Theo luật sư Phạm Thanh Tuấn, tâm lý của các hộ dân nói chung khi bị thu hồi đất thường quan tâm đến 2 yếu tố là giá bồi thường và hình thức bồi thường. Về giá bồi thường đã có sự thay đổi trong xác định giá đất, người dân hi vọng việc đền bù sẽ sát giá thị trường. Về hình thức bồi thường, việc đa dạng hoá hình thức giúp các hộ gia đình, cá nhân khi bị thu hồi đất vẫn có tư liệu, công cụ đất đai để ổn định cuộc sống.
"Chẳng hạn hộ dân có đất trồng lúa bị thu hồi, sau khi được bồi thường nếu không có hình thức chuyển đổi nghề nghiệp phù hợp thì có thể khi hộ dân tiêu hết tiền bồi thường sẽ ảnh hưởng đến sinh kế. Tuy nhiên nếu thu hồi đất nông nghiệp được bồi thường bằng đất thương mại có thể chuyển đổi nghề nghiệp sang dịch vụ, mua bán. Như vậy an sinh, ổn định cuộc sống được đảm bảo hơn" - Luật sư Phạm Thanh Tuấn cho biết.
Nói về việc hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề, tìm việc làm cho hộ gia đình, cá nhân khi Nhà nước thu hồi đất theo Luật Đất đai 2024, PGS.TS Nguyễn Thị Nga - Phó Trưởng khoa Pháp luật Kinh tế, Trường Đại học Luật Hà Nội phân tích, Luật mới giữ nguyên quy định về đối tượng được hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề, tìm kiếm việc làm vì đây là chủ trương của Nhà nước được thực hiện ổn định từ 1993 đến nay, chỉ dành hỗ trợ riêng cho người trực tiếp sản xuất nông nghiệp mà khi thu hồi đất không còn tư liệu sản xuất để tạo nguồn thu nhập.
Theo bà Nga, Luật mới đã chỉnh lý, mở rộng đối tượng được hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm cho người đang trực tiếp sản xuất nông nghiệp mà không giới hạn điều kiện trong độ tuổi lao động để đảm bảo quyền và lợi ích cho người có đất thu hồi.
Ngoài ra Luật 2024 đã bổ sung quy định hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề, tìm kiếm việc làm đối với các trường hợp cá nhân thuộc đối tượng bảo trợ xã hội, đối tượng được hưởng chế độ trợ cấp xã hội hàng tháng, thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sĩ...
