97% phản đối
Đó là kết quả khảo sát của một tờ báo uy tín về việc Bộ Kế hoạch và Đầu tư gửi công văn lên Thủ tướng Chính phủ trình dự án cao tốc Vân Đồn - Móng Cái đang được cân nhắc lựa chọn phương án đầu tư bằng nguồn vốn vay ưu đãi từ Trung Quốc. Dự kiến, giai đoạn 1 của dự án này có tổng mức đầu tư khoảng 8.600 tỷ đồng, trong đó vay Trung Quốc 300 triệu USD, tương đương gần 7000 tỷ đồng.
Không chỉ có người dân hoàn toàn phản đối, các chuyên gia kinh tế cũng bày tỏ lo ngại của mình. Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho biết có tới 90% tổng thầu ở Việt Nam là rơi vào tay Trung Quốc. Vị chuyên gia cũng khẳng định "Là người đóng thuế, tôi không ủng hộ vay vốn Trung Quốc vì chỉ mang lại lợi cho Trung Quốc mà tác hại cho Việt Nam là rất lớn”.
Tại sao không xem xét việc lùi, giãn, hoãn tiến độ, không phải làm trong 2017, 2020 mà làm trong 2021 hoặc 2025 và đấy là một trong những khả năng để chúng ta đàm phán hoặc chúng ta có thể đi vay một khoản của WB hoặc ADB, lựa chọn công nghệ và thời điểm vay cho phù hợp. đó là ý kiến của TS Nguyễn Đức Kiên - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội.
Rất nhiều dự án lớn của Việt Nam rơi và tay Trung Quốc trong khi năng lực của các nhà thầu Trung Quốc không hơn gì Việt Nam. Thậm chí tại Việt Nam họ không có nổi một chiếc máy xúc hay chiếc ô tô tải nhưng vẫn trúng thầu lớn. Điển hình như dự án nâng cấp cải tạo quốc lộ 217 (Thanh Hóa) do Ban quản lý dự án các công trình giao thông 1, Bộ Giao thông vận tải làm chủ đầu tư và nhà thầu Trung Quốc cũng trúng liền 2 gói tại dự án này. Khi trúng thầu rồi, không ít nhà thầu làm ăn bê trễ, chậm tiến độ, đội giá và rồi cũng không ít chủ thầu Trung Quốc đã bán thầu lại cho doanh nghiệp Việt Nam.
Quan ngại
Các khoản vay ưu đãi bên mua từ Trung Quốc hiện đều có ràng buộc là phải sử dụng nhà thầu, công nghệ và máy móc thiết bị của Trung Quốc nên không thực sự hấp dẫn. Trong khi lợi thế của công trình đường bộ cao tốc là dự án đầu tư phát triển có nguồn thu trực tiếp. Do vậy, cần tính toán, so sánh với khả năng huy động vốn từ các nguồn khác có chi phí rẻ hơn hoặc chất lượng, công nghệ tốt hơn nhằm giảm rủi ro trong quá trình xây dựng.
Tuy nhiên, đầu năm 2016, Bộ GTVT đã gửi công văn đề nghị Chính phủ sớm đầu tư hoàn thiện đoạn cao tốc, chấp thuận giao Bộ quyết định đầu tư và vận động vay vốn ODA Trung Quốc. Thực tế ở VN hiện nay đầu tư cao tốc chủ yếu thực hiện theo hình thức Bộ GTVT chỉ định chủ đầu tư. Mà trong đó, chủ đầu tư cũng đồng thời tiến hành thi công, với các đơn vị thị công chính là công ty “con” của chủ đầu tư. Tổng vốn đầu tư của dự án quá cao và mức phí thu cũng cao tương ứng trên những cao tốc được chỉ định chủ đầu tư này đang gây phản ứng từ xã hội.
Hiện nay, các tỉnh Hà Giang, Lai Châu, Cao Bằng... đang gặp rất nhiều khó khăn về hạ tầng giao thông vận tải nhưng vẫn chưa được Chính Phủ chú trọng đầu tư. Hàng hóa trung chuyển qua các tỉnh này đội giá rất cao do điều kiện giao thông không thuận lợi. Trong khi đó tuyến đường Móng Cái - Vân Đồn hiện chưa thực sự cấp bách, lượng xe lưu thông không nhiều lại sẵn sàng đi vay Trung Quốc với những điều kiện ràng buộc bất lợi cho Việt Nam. Thiết nghĩ, nếu đi vay Trung Quốc chúng ta chỉ áp dụng cho những công trình thực sự cấp bách, đừng lạm dụng nguồn vốn vay của Trung Quốc quá nhiều để rồi doanh nghiệp Việt không có chỗ đứng, người dân Việt oằn mình trả nợ.
Ths Kinh tế Đinh Ngọc Lân – Cty Apave Châu Á-TBD
