Hiện nay, xét nghiệm này được chỉ định rộng rãi trong các cơ sở y tế, ngay cả ở các phòng khám tư nhân vì tính đơn giản, chi phí thấp và có giá trị chẩn đoán thích ứng. Xét nghiệm khảo sát trực tiếp tế bào của bệnh nhân khác hẳn những loại xét nghiệm và thăm dò chức năng khác - thường khảo sát bệnh thông qua những chỉ số gián tiếp hoặc hiệu ứng có được từ các nguyên lý công nghệ khác.
Ví dụ, khi xét nghiệm sinh hóa, kết quả thu được là các chất sinh hóa do một cơ quan trong cơ thể chế tiết hoặc phân tách ra. Ta hay nghe bác sĩ tư vấn “men gan của bác cao đấy”, thì điều đó chỉ có ý nghĩa tế bào gan đã sản sinh ra một lượng enzyme cao hơn bình thường, biểu hiện chức năng của gan “có vấn đề”; còn vấn đề gì, bệnh gì, viêm gan, chấn thương gan hay ung thư gan thì phải làm thêm rất nhiều kỹ thuật chẩn đoán khác.
Còn với chẩn đoán tế bào, một khi phát hiện tế bào ung thư thì chắc chắn có khối u và có thể phân loại ung thư sơ bộ. Xét nghiệm này có thể làm hàng loạt nên được chỉ định trong khám sức khỏe định kỳ và khám sàng lọc (scan) trong cộng đồng.
Những loại tế bào được xét nghiệm:
- Tế bào phết, tế bào bong: được lấy bệnh phẩm từ các tế bào bong tự nhiên như tế bào cổ tử cung-âm đạo, tế bào niêm mạc, tế bào trong dịch màng phổi…
- Tế bào chọc hút sinh thiết bằng kim nhỏ: chọc trực tiếp vào các hạch to, các khối u ngoại vi, tuyến giáp, u vú…
- Tế bào áp: các mô bệnh phẩm lấy ra trong hoặc sau cuộc mổ được áp trực tiếp lên lam kính, trong những trường hợp cần có chẩn đoán ngay tức thì để quyết định phương pháp mổ phù hợp.
Những bệnh lý cần chỉ định làm xét nghiệm tế bào bệnh học:
- Tất cả những thăm khám phụ khoa có soi cổ tử cung hoặc đặt mỏ vịt: lấy tế bào cổ trong, ngoài cổ tử cung và tế bào phiến đồ âm đạo nhằm chẩn đoán sớm ung thư cổ tử cung, viêm, lộ tuyến cổ tử cung, viêm nhiễm do vi khuẩn, virus, nấm âm đạo. Đây là một xét nghiệm quan trọng và có giá trị cao giúp ích thiết thực cho sức khỏe của mọi phụ nữ, cần được làm rộng rãi và định kì.
- Những trường hợp có hạch to ở ngoại vi: khi phát hiện thấy ở vùng cổ, nách bẹn… cần được chẩn đoán phân biệt hạch viêm phản ứng (do có một ổ viêm gần đó), lao hạch hay bệnh của hệ bạch huyết.
- Những khối u ngoại vi có thể sờ thấy ở bất cứ vị trí nào: u mỡ, u tuyến bã, u nang hoạt dịch hay các u lành tính, ác tính của mô mềm.
- U tuyến giáp: tất cả những u, nang, ung thư của tuyến giáp. Một số u nang đơn thuần có thể đồng thời kết hợp chọc hút điều trị xẹp hết nang dịch.
- Các khối u, hạch, áp-xe tuyến vú: đặc biệt chẩn đoán u vú kết hợp siêu âm và chụp X quang (mammography) có giá trị phát hiện kịp thời u vú, ung thư vú.
- Các khối u ở sâu như phổi, gan, thận…: có tiết dịch gây tràn dịch hoặc các bệnh gây tràn dịch màng phổi, tràn dịch ổ bụng. Dịch hút ra được ly tâm thu gom tế bào và chẩn đoán tế bào bệnh cho phép xác định khối u hay bản chất của dịch tràn do viêm hay do u.
Như vậy, xét nghiệm tế bào bệnh học có rất nhiều ưu điểm do ứng dụng rộng rãi, không gây đau đớn, phiền phức, tai biến cho người bệnh, chi phí thấp, có thể triển khai hàng loạt. Vấn đề là người bệnh, của bác sĩ khám bệnh có biết tận dụng hết giá trị chẩn đoán và quan trọng hơn nữa là trình độ đọc tiêu bản của bác sĩ chuyên khoa mô bệnh học và tế bào bệnh học.
BS Đào Thế Tân
