Quét mã truy xuất... cho vui?
Năm 2017, TPHCM là một trong những địa phương tiên phong rầm rộ về việc dán tem truy xuất nguồn gốc thực phẩm, tuy nhiên đến nay đã gần 6 năm triển khai nhưng phần lớn người tiêu dùng không mấy quan tâm đến việc này, bởi thật sự nó chưa hiệu quả loại bỏ thực phẩm bẩn. Theo quan sát của PV tại một siêu thị trên đường Cống Quỳnh (Q. 1), gần như người dân khi mua hàng chỉ quan tâm đến độ tươi của thực phẩm và thông tin ghi trên sản phẩm, chứ không còn nhớ đến việc dán tem và truy xuất nguồn gốc trên sản phẩm.
Bà Đặng Nguyệt (sống tại Q.3) chia sẻ: “Tôi vẫn tạm tin hàng trong siêu thị là hàng có nguồn gốc rõ ràng, sạch sẽ nên đi mua, chứ chẳng mấy khi để ý truy xuất nguồn gốc. Có một vài sản phẩm rau củ có dán mã QR để quét nhưng người lớn tuổi như chúng tôi đâu phải ai cũng biết cách dùng và cũng tốn thời gian”.
Sau vụ việc hàng loạt nhà cung cấp bị “dính phốt" rau củ giả danh VietGAP nhập vào các siêu thị, cửa hàng mới đây càng khiến niềm tin của người tiêu dùng bị ảnh hưởng. Chị Lê Ngọc Phương (sống tại Q.1) lựa chọn mua thực phẩm ở siêu thị nhiều năm nay, chia sẻ: “Khi mua hàng đa số mình đều mua theo kinh nghiệm cá nhân, nhìn bằng mắt thường còn việc dán tem truy xuất hay không mình cũng không mấy khi để ý. Dù có tem truy xuất nguồn gốc nhưng vừa qua ngay cả trong siêu thị cũng bị trà trộn thực phẩm không rõ ràng vào thì đúng là người dân cũng không biết mua ở đâu mới uy tín".
Ghi nhận của Lao Động tại các siêu thị, cửa hàng bán thực phẩm trên địa bàn TPHCM, các mặt hàng thực phẩm, rau củ quả được bày bán phong phú và đa dạng. Các sản phẩm hữu cơ được bố trí khu vực riêng, bao bì có thông tin, mã QR để khách hàng dễ dàng lựa chọn và có giá cao hơn so với các sản phẩm khác.
Nói tem truy xuất nguồn gốc cho oách, thật ra khi quét thử mã QR trên bao bì một sản phẩm rau xanh, thông tin hiện ra chủ yếu là về nhà cung cấp và đơn vị nhập hàng. Gần như không có thông tin gì về quy trình chăm sóc của các loại rau, người dân không thể truy vết được sản phẩm này đến từng giai đoạn của quá trình chế biến và phân phối: Từ trại giống - trại nuôi - xưởng sản xuất - vận chuyển - đại lý - bán lẻ ra sao. Chính vì vậy tem truy xuất nguồn gốc được dán trên các sản phẩm chưa thật sự đúng nghĩa là giúp người dùng, nhà sản xuất, nhà nhập khẩu có thể quét được từ QR code dán lên sản phẩm các thông tin từ trại giống đến khi bán. Mà ngay cả tem truy xuất ấy có đầy đủ thông tin đi chăng nữa, thì ai đảm bảo sản phẩm đó là hàng sạch, hàng an toàn? Bởi thực tế nó cũng giống như những sản phẩm rau củ trôi nổi, không an toàn được nhà cung cấp thu mua bên ngoài rồi gắn mác VietGAP để đưa vào các siêu thị, hệ thống tiêu dùng bán cho người dùng với giá đắt đỏ.
Cần siết chặt việc truy xuất nguồn gốc
Bà Phạm Khánh Phong Lan - Trưởng ban Quản lý An toàn thực phẩm TPHCM - cho rằng, không phải sản phẩm ở siêu thị là đảm bảo an toàn 100%, còn ở chợ là không tốt mà phải dựa trên các kết quả kiểm nghiệm.
“Đối với hệ thống quản lý chất lượng của siêu thị dễ theo dõi hơn và được kiểm soát chặt chẽ hơn so với chợ. Các quận huyện cần phối hợp với Ban Quản lý An toàn thực phẩm xây dựng các chợ thí điểm an toàn thực phẩm, trong đó vấn đề nguồn gốc xuất xứ của thực phẩm là hết sức quan trọng.
Đối với nông sản thực phẩm thì gặp khó khăn bởi nhìn thì như nhau, nếu có phân biệt bằng giấy tờ, kiểm nghiệm, phân biệt bằng bao bì nhưng cũng dễ tráo đổi. Vì vậy, cơ quan chức năng tăng cường kiểm soát và rất cần ý thức của doanh nghiệp” - bà Phạm Khánh Phong Lan cho hay.
Theo ông Nguyễn Hữu Khoa - Giám đốc HTX Rau sạch Nên ăn (huyện Hóc Môn), các doanh nghiệp phân phối, doanh nghiệp thương mại cần có trách nhiệm quản lý chặt chẽ hơn các nhà cung cấp rau xanh, thực phẩm tươi sống cho đơn vị để chấm dứt tình trạng "treo đầu dê bán thịt chó".
“Cần quản lý chặt hơn việc cấp chứng nhận, kiểm tra, đánh giá tại các cơ sở sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, bởi việc cấp chứng nhận hiện nay vẫn còn nhiều kẽ hở, khiến nhiều doanh nghiệp lợi dụng” - ông Nguyễn Hữu Khoa kiến nghị.
Cục Quản lý thị trường TPHCM, Sở Công Thương TPHCM cũng đã có công văn yêu cầu các đơn vị liên quan rà soát, kiểm tra lại quy trình nhập hàng đối với các nhà cung cấp, tập trung chấn chỉnh kiểm soát chặt đầu vào. Phát hiện và xử lý các hành vi kinh doanh rau, củ, quả không rõ nguồn gốc, an toàn thực phẩm trên địa bàn.
