GĐ Cty Thủy điện Sông Bung - ông Lê Đình Bản cho biết, tôi chưa tiếp cận bản vẽ thiết kế, chưa đến hiện trường của thủy điện Xe Pian-Xe Nam Noy, nhưng nhìn sơ đồ của thủy điện này trên báo chí, thấy rõ, sự cố xảy ra ở 1 trong 5 đập phụ của công trình. Như vậy, khả năng lượng nước sau sự cố đổ xuống hạ lưu thấp hơn rất nhiều so với tổng dung tích nước của thủy điện là 5 tỷ mét khối. Mặt khác, thủy điện này đang quá trình xây dựng, dự kiến đến năm 2019 mới đưa vào hoạt động, vì vậy chưa thể tích nước đạt cao trình thiết kế.
Ông Bản phân tích, có thể hình dung, thủy điện Xe Pian-Xe Nam Noy được xây dựng, chặn trên dòng chính của sông Xe Pian. Nhưng phía trên đập chính này có ít nhất 2 con sông đổ về hình chữ Y. Có 5 đập phụ- hồ chứa phụ, bậc thang. Mặt khác, vỡ đập phụ trong quá trình xây dựng có nhiều khả năng là đập đất, và chưa hoàn tất xây dựng. Bởi đối với những đập bê tông, thường thiết kế vĩnh cữu, có khả năng chịu đựng động đất đến cấp 8-9, với cường độ 5-6 đội richter.
Tại miền Trung- Tây Nguyên từ năm 2016 đến nay có ít nhất 2 sự cố vỡ đập thủy điện trong quá trình đang xây dựng, chưa hoàn thành. Trong đó, sự cố vỡ đường ống dẫn nước đáy thủy điện sông Bung 2, làm chết 2 công nhân và ngập lụt một làng đồng bào Cơ Tu ở huyện Nam Giang. Tuy vậy, sự cố cũng chỉ xảy ra trong khi chưa hoàn thiện, lượng nước trích trữ chưa cực đại. Khi đã hoàn tất xây dựng thì không đến nỗi lo ngại.
Mặt khác, nếu trường hợp ảnh hưởng bất thường của biến đổi khí hậu, thiên tai xảy ra sự cố vượt dự tính thiết kế, thì các thủy điện bậc thang phía dưới cũng tính đủ dung tích hứng, đựng nếu đập thủy điện tầng trên bị vỡ.
Tuy vậy, theo ông Lê Đình Bản, vấn đề vận hành các hồ chứa hết sức quan trọng, không quá chủ quan vào độ an toàn theo lý thuyết thiết kế, mà phải chủ động trích, xả lũ kịp thời để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho công trình và người dân vùng hạ du.
Hiện riêng tại Quảng Nam, trên hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn có 42 thủy điện được phê duyệt. Trong số 10 dự án thủy điện bậc thang thì có 7 công trình đã phát điện, 3 công trình đang xây dựng. Trong 32 thủy điện vừa và nhỏ có 10 công trình đã phát điện, 6 công trình đang xây dựng, 16 dự án chưa triển khai. Hiện 18 hồ chứa thủy điện có quy trình vận hành được duyệt (trong đó, Bộ Công Thương phê duyệt 14 hồ, UBND tỉnh Quảng Nam phê duyệt 4 hồ).
Sự cố vỡ đập thủy điện Xe Pian-Xe Nam Noy, tỉnh Attapeu xảy ra đêm 23.7. Dự đoán mức nước sau sự cố vỡ đập chưa thể tới 5 tỷ mét khối, nhưng sự cố đã cuốn trôi 6 ngôi làng ở Sanamxay bao gồm Yai Thae, Hinlad, Mai, Thasengchan, Tha Hin, Samong chìm trong biển nước. Thảm họa đã khiến hàng trăm người mất tích, khoảng 1.300 hộ dân mất nhà cửa.
