Đấu thầu thu gom rác là xu hướng
Theo Sở TN-MT TP.HCM: Mỗi năm TP.HCM phải chi ngân sách khoảng 2.000 tỷ đồng cho việc thu gom rác. Đây là con số chi phí rất lớn, nhưng hiệu quả lâu nay vẫn không như mong mỏi. Do công tác này giao khoán từ bao năm nay, ngân sách nhà nước cứ rót đều đặn; vì thế, các đơn vi thực hiện gần như “dậm chân tại chỗ”, không đổi mới lề lối làm việc, phương tiện, tác phong phục vụ.v.v… Từ đó, chất lượng thu gom rác không cao; thậm chí, gây phiền toái không ít cho cộng đồng. Nhận thức được trì trệ này, UBND TP.HCM đã ủy quyền cho chủ tịch 24 quận - huyện thực hiện đấu thầu thu gom rác. Chủ tịch các quân - huyện được quyền quyết định đơn giá và kết quả đấu thầu…
Thế nhưng, hơn một năm qua, kể từ khi có chủ trương đấu thầu, mới có 5 quận: 4, 12, Tân Phú, Bình Tân và Thủ Đức tổ chức đấu thầu thu gom rác. Còn lại 19 quận - huyện, đến nay vẫn chưa triển khai đấu thầu thu gom rác… Trong lúc đó, việc đấu thầu được cho là giúp các doanh nghiệp cạnh tranh công bằng, còn TP tiết kiệm được khoản ngân sách không nhỏ. Chỉ tính riêng quận Tân Phú, nhờ đấu thầu lựa chọn đơn vị thu gom rác đã tiết kiệm cho ngân sách 25 tỉ đồng, trong tổng số tiền 250 tỉ đồng chi cho công tác này (10% tổng chi phí).
Như vậy, từ lý do trên, cho thấy việc đấu thầu chọn đơn vị quét, vận chuyển, thu gom rác sẽ tạo ra một sân chơi bình đẳng cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực này. Sân chơi này công bằng, minh bạch hơn; đồng thời giúp thành phố tiết kiệm được khoản ngân sách không nhỏ. Bên cạnh đó, để đủ điều kiện tham gia và thắng thầu, các nhà cung cấp dịch vụ thu gom rác phải tự nâng cao năng lực cạnh tranh của mình thông qua việc đầu tư cho nhân sự, trang thiết bị, phương tiện... Tuy nhiên, với việc mới chỉ có 5 quận huyện tổ chức đấu thầu hoạt động quét, thu gom và vận chuyển rác trên địa bàn toàn thành phố như hiện nay cũng cho thấy công tác này chưa được thúc đẩy một cách mạnh mẽ.
Vì đâu chậm đấu thầu?
Bà Nguyễn Thị Thanh Mỹ - Phó giám đốc Sở TN-MT TP.HCM - cho rằng: “Sở dĩ còn tới 19 quận - huyện chưa tổ chức đấu thầu quét, thu gom và vận chuyển rác sinh hoạt, là do các khó khăn, vướng mắc như: bất cập về việc ủy quyền cho các quận - huyện trong việc xây dựng đơn giá quét dọn, thu gom, vận chuyển rác. Mặt khác, trong các gói thầu về quét dọn thu gom rác, tiền lương và phụ cấp cho công nhân làm việc này chưa có khoản phụ cấp nặng nhọc và độc hại. Thiếu chi phí quản lý giám sát, định mức lợi nhuận định mức trong lĩnh vực này, thiếu đơn giá khi lượng rác phát sinh…”.
Một bất cập khác, hiện nay, mỗi ngày trên địa bàn TP.HCM thải ra hơn 8.300 tấn rác sinh hoạt, trong đó khoảng 60% lượng rác được thu gom bởi lực lượng rác dân lập. Tuy nhiên trong quyết định phân cấp cho các quận -huyện tổ chức thu gom, vận chuyển rác sinh hoạt, để tiến tới hình thức đấu thầu, lại không đề cập đến lực lượng này (?).Ông Khuất Triều Long - Phó phòng TN-MT quận 3 - cho biết: “Hiện quận 3 vẫn áp dụng đơn giá năm 2016. Đối với việc áp dụng đơn giá đấu thầu, quận 3 vẫn đang chờ Sở TN- MT xây dựng đơn giá và ban hành chính thức để có căn cứ triển khai thực hiện. Khi nào UBND TP chính thức ban hành đề án đấu thầu thì quận sẽ căn cứ vào đó để xem xét, đánh giá khả năng đấu thầu của các nhà thầu”.
Tương tự, một số quận - huyện cho rằng: cái khó khi tổ chức đấu thầu là chưa thể triển khai đồng bộ từ khâu thu gom đến vận chuyển và xử lý rác. Bởi có đến 60% tuyến đường trên địa bàn TP do lực lượng thu gom rác dân lập hoặc nghiệp đoàn đảm trách. Đa phần lực lượng này không chịu sự quản lý của các cơ quan chức năng. Chính trở ngại này đã gây cảm giác ngán ngại ở các quận, huyện khi thực hiện đấu thầu. Ngoài ra, có người cho rằng gói thầu hiện nay chỉ thực hiện trong 3 năm, khó thu hồi vốn khiến doanh nghiệp không mạnh dạn đầu tư trang thiết bị, đổi mới công nghệ… Bên cạnh đó, một số địa phương vận dụng ưu đãi, chia nhỏ gói thầu, tạo sân chơi không bình đẳng, loại bỏ những doanh nghiệp có máy móc, thiết bị hiện đại… 
Theo Tiến sĩ Phạm Viết Thuận - Viện trưởng Viện Kinh tế TN-MT TP HCM: “Việc chưa quản lý được lực lượng thu gom rác dân lập gây thiệt đủ đường. Đầu tiên là thất thoát nguồn thu. Có hơn 3 triệu hộ dân trên địa bàn TP.HCM được lực lượng rác dân lập thu gom. Mỗi tháng một hộ trả 30.000 đồng, tiền thu được khoảng 1.000 tỉ đồng/năm. Nếu Nhà nước quản lý được nguồn thu này, sau khi chi trả cho lực lượng thu gom vẫn còn dôi dư để bù qua chi phí vận chuyển, xử lý rác". Ngoài ra, theo ông Thuận, việc không quản lý được lực lượng này cũng sẽ khó kiểm soát được vấn đề phát sinh như mỹ quan, môi trường, chuẩn hóa thiết bị trong quá trình thu gom, vận chuyển rác...
Theo ông Huỳnh Minh Nhựt - Giám đốc Công ty TNHH MTV Môi trường - Đô thị TP.HCM: “Chúng tôi ủng hộ chủ trương đấu thầu cung ứng dịch vụ thu gom và xử lý rác. Bởi điều đó tạo sự cạnh tranh công bằng, không phân biệt công - tư. Thực tế cho thấy việc tổ chức đấu thầu thu gom, vận chuyển rác đường phố đã phát huy rõ rệt hiệu quả xã hội. Cụ thể, các gói thầu đã giúp tiết kiệm ngân sách về xử lý rác cho TP 20-30% kinh phí. Chưa kể công tác thu gom, quét dọn rác luôn đảm bảo đúng tiêu chuẩn, kỹ thuật và được địa phương đánh giá cao”.
Theo yêu cầu của Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Trần Vĩnh Tuyến với lãnh đạo 24 quận - huyện: Phải nỗ lực, quyết tâm hết mình trong quí 2/2018, tất cả 24 quận - huyện phải thực hiện việc đấu thầu cạnh tranh về quét dọn, thu gom, vận chuyển rác, để giúp tiết kiệm ngân sách thành phố, giảm thất thoát kinh phí. Ông Tuyến cũng cho rằng: “Ngân sách thành phố có hạn, nên buộc phải đấu thầu sớm để vừa giúp làm tốt thu gom và vận chuyển rác vừa khuyến khích các quận - huyện sử dụng khoản tiết kiệm được để chi thêm cho việc quét dọn cho các khu vực công cộng như công viên, nhà ga… Việc đấu thầu phải minh bạch, công khai để mọi tổ chức, doanh nghiệp đều có thể tham gia”.
