“Nút thắt về vốn” khiến phát triển hạ tầng, đô thị ỳ ạch
Đối với Chương trình giảm ngập nước, đến nay, TPHCM đã giải quyết được 22/37 tuyến đường chính ngập do mưa (đạt 59,46%) và hoàn thành 1.358/179 tuyến đường, hẻm ngập (đạt 758%) so với chi tiêu giai đoạn 2015-2020. Nhìn vào kết quả thì thấy khả quan nhưng thực tế, nhiều tuyến đường đã được đầu tư chống ngập hàng trăm tỉ đồng nhưng ngập vẫn hoàn ngập như đường Nguyễn Văn Quá (quận 12), Đỗ Xuân Hợp (quận 9)…, khiến người dân nghi ngờ năng lực chống ngập của TP.
Đối với các tuyến đường ngập do triều, chỉ tiêu giai đoạn 2015-2018 sẽ giải quyết 9 tuyến đường nhưng đến nay mới chỉ hoàn thành 4/9 tuyến. Theo trung tâm chống ngập nước TPHCM, khó khăn lớn nhất do các dự án vướng về vốn, không hoàn thành đúng tiến độ. Đơn cử như dự án kiểm soát triều do ngập (giai đoạn 1) có vốn đầu tư 10.000 tỉ đồng do Tập đoàn Trung Nam làm chủ đầu tư dự kiến hoàn thành vào 30.4.2018, song do chậm giải ngân nên phải kéo dài tiến độ, dự kiến đến giữa năm 2019.
Bên cạnh đó, việc hoàn thành 7 nhà máy xử lý nước thải, các chương trình nạo vét, khơi thông luồng kênh rạch, cải tạo, xây mới hệ thống thoát nước cũng được dự báo không đạt được chỉ tiêu do nguồn lực của TPHCM không đủ đầu tư, việc kêu gọi xã hội hóa còn nhiều khó khăn do vướng mắc nhiều thủ tục hành chính, cơ chế.
Cụ thể, để hoàn thành toàn bộ chỉ tiêu đề ra trong chương trình chống ngập của TPHCM giai đoạn 2015-2018, cần kinh phí 73.379 tỉ đồng nhưng đến nay, tổng tất cả nguồn vốn bao gồm được cấp bằng nguồn ngân sách TP, hỗ trợ từ Trung ương, cổ phần hóa… mới có được 26.852 tỉ, còn cần huy động 46.527 tỉ. Theo Trung tâm chống ngập nước thành phố, các dự án đều đã sẵn sàng, vấn đề chỉ là kinh phí.
Không chỉ chống ngập, tình trạng “đói” vốn cũng là nút thắt lớn đối với ngành giao thông TPHCM hiện nay. Trong giai đoạn 2015-2020, TP có tổng cộng 172 dự án với mức đầu tư 320.000 tỉ đồng. Nhu cầu để thực hiện được các chỉ tiêu, các dự án ưu tiên theo kế hoạch từ nay đến 2020 cần khoảng 284.000 tỉ đồng nhưng thành phố chưa biết tìm đâu ra. Sở GTVT TPHCM, cho rằng nếu tiếp tục thực hiện theo phương thức cũ, dự báo cuối năm 2020 sẽ không hoàn thành các mục tiêu đề ra.
Hiện nguồn vốn ngân sách TP phân bổ cho giao thông TP còn thấp, chỉ khoảng 35% so với nhu cầu đặt ra trong kế hoạch ban đầu. Các dự án ODA, thu hút đầu tư BOT, BT gặp nhiều khó khăn do hạn chế điều kiện vay, thủ tục… Ngoài việc gặp khó khăn trong huy động nguồn lực đầu tư, chi phí cho công tác giải phóng mặt bằng quá lớn (chiếm tỉ trọng trên 50% tổng mức đầu tư) và mất nhiều thời gian thực hiện các thủ tục cũng là điểm nghẽn lớn trong quá trình triển khai các dự án.
Tương tự, trong giai đoạn 2015-2020, TPHCM phải cơ bản hoàn tất di dời gần 22.000 căn nhà ven và trên kênh, rạch. Tuy nhiên, do nhiều khó khăn về nguồn vốn, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện dự án và sự hợp tác từ phía người dân... Đến nay mới có khoảng 500 căn nhà được di dời. Thống kê của ngành xây dựng cũng cho thấy, số tiền cần cho bồi thường giải phóng mặt bằng cho các dự án đầu tư cải tạo và di dời nhà ven kênh cũng lên đến 50.000 tỉ đồng.
Thay đổi phương thức triển khai các chương trình
Tại hội nghị lần thứ 17 Ban Chấp hành Đảng bộ TPHCM khóa X diễn ra trong 3 ngày (4-6.7), Bí thư Thành ủy TPHCM Nguyễn Thiện Nhân thẳng thắn thừa nhận 7 chương trình đột phá của thành phố trong hơn 2 năm qua có 3 khó khăn nổi bật: Thiếu vốn; Giải phóng mặt bằng chậm; Kỷ cương trong quản lý Nhà nước và trách nhiệm tham gia thực hiện các chương trình của người dân chưa đảm bảo.
Phân tích sâu hơn về hạn chế thứ 3, ông Nguyễn Thiện Nhân dẫn chứng về kết quả xử lý tình trạng lấn chiếm cống thoát nước, cửa xả trong thời gian qua đạt kết quả rất thấp. Cụ thể, sau 2,5 năm, từ 75 địa điểm lấn chiếm kênh rạch giảm xuống còn 59 điểm. Lấn chiếm cửa xả từ 59 giảm xuống còn 46. Lấn chiếm tuyến cống từ 398 vị trí, giải quyết còn 361 vị trí. “Những việc này dường như không lớn lắm nhưng 2,5 năm giải quyết được rất ít. Trách nhiệm người dân tham gia rất lớn” - ông Nguyễn Thiện Nhân nói.
Để khắc phục những hạn chế trong 7 chương trình đột phá, Bí thư Thành ủy TPHCM Nguyễn Thiện Nhân cho rằng cần thay đổi phương thức triển khai các chương trình. Theo đó, mỗi chương trình phải có chủ tịch hoặc một phó chủ tịch UBND TP phụ trách, Thường vụ Thành ủy cũng phân công người tham gia.
Ông Nguyễn Thiện Nhân cũng cho rằng, phải ứng dụng công nghệ mới trong từng chương trình đột phá. Chẳng hạn để giảm kẹt xe, ngoài các giải pháp cứng về cầu đường thì các giải pháp mềm là thực hiện điều tiết thông minh, nhà giữ xe thông minh trên toàn TP cũng rất cần thiết. Ngoài ra, thành phố phải đảm bảo, ưu tiên vốn vào các chương trình trọng điểm, trong đó đẩy mạnh xã hội hóa một cách quyết liệt. Song song đó, là giải pháp nâng cao vai trò của người dân tham gia vào các chương trình đột phá. “Muốn không ngập nước, tắc kênh rạch thì phải vận động người dân không xả rác” - ông Nguyễn Thiện Nhân - dẫn chứng.
