Nhà văn Thuận: “Chiếc giường không phải là cái tổ của tình yêu...”

- Kinh nghiệm cho thấy, dịch là một phương pháp học viết rất bổ ích. Chỉ khi đọc đi đọc lại vài lần một đoạn văn, tìm cách chuyển nó sang một thứ tiếng khác, thì mới có thể hiểu được ý đồ thực sự của tác giả. Với các tác giả lớn, từng câu, từng chữ, thậm chí từng dấu phẩy cũng mang một ý nghĩa nhất định, nằm trong một ý đồ nào đó. Tôi luôn phát hiện ra những kỹ thuật khác nhau của nghề viết nơi các tác giả mà tôi dịch sang tiếng Việt: Ở người này là cách ngắt ý, ở người kia là cách chuyển ý, ở người khác là cách phát triển ý, ở người khác nữa là cách liên hệ các ý với nhau...

Cho tới nay, tôi đã viết 7 tiểu thuyết, không nhiều quá nhưng cũng không ít quá, đã tới lúc cần phải nạp thêm năng lượng, nếu không muốn lặp lại bản thân. Dịch theo tôi cũng chính là sáng tạo, sáng tạo để tìm ra những tương đương đẹp nhất, gần nhất trong một ngôn ngữ mới...

- Tôi thích cái không khí lạ lùng trong “Cho xem đùi nào, Leila”: Anh con trai (nhân vật chính) ba mươi tuổi thì suy tư tính toán như ông già, còn ông bố hơn lục tuần thì hành động suy nghĩ như thanh niên mới lớn. Đối đầu với kế hoạch lãng mạn của vị sinh thành, nhân vật chính đã phải tìm nhiều âm mưu nhằm đưa ông trở về với hiện thực. Bên cạnh đó, là sự hiện diện của hai nhân vật nữ với những hành xử đầy táo bạo và dạn dĩ... - Tất cả những điều này quả không giống chút nào với những gì chúng ta vẫn tưởng tượng về thế giới Hồi giáo, nơi tôn ti trật tự gia đình và trinh tiết phụ nữ là hai thứ mà người ta buộc phải hết lòng bảo vệ, nếu không muốn bị cả xã hội lên án và trừng phạt. “Cho xem đùi nào, Leila” vì vậy sẽ giúp độc giả Việt thám hiểm cuộc sống nội tâm đầy bí hiểm của con người Lebanon đương đại.

Rachid El-Daif từng than thở rằng: “Con người quá nhỏ bé trong guồng quay của lịch sử”, hẳn vì thế mà văn chương với ông dường như là nơi để trút bỏ nỗi niềm. Và các nhân vật của ông không bao giờ có một số phận tròn trịa, mà luôn rơi vào những hoàn cảnh vượt quá sức họ.

- Quả vậy! Ngày nay, chủ đề đàn bà và tình dục dường như đã nguội trong những nền văn hóa Âu, Mỹ, thậm chí cả Á Châu. Thế nhưng, nó vẫn tiếp tục gây tranh cãi ở các nước Hồi giáo, nơi mà xung đột về giới vẫn không thấy mấy dấu hiệu thuyên giảm: Đàn bà Hồi giáo ngày càng có ý thức về bản thân và ham muốn, sẵn sàng vùng lên mỗi khi có cơ hội, dù chỉ là rất nhỏ; ngược lại, đàn ông Hồi giáo dường như không thể và cương quyết không muốn nhìn nhận điều ấy... Trong một phỏng vấn gần đây, Rachid El-Daif đã nói một cách khôi hài rằng thời buổi này, trong thế giới Hồi giáo, chiếc giường đôi khi không phải là cái tổ của tình yêu mà là “mặt trận giao chiến” giữa đàn ông và đàn bà.

- Bản dịch “Cho xem đùi nào, Leila” ra mắt tình cờ đúng vào dịp nước Pháp kỷ niệm 1 năm ngày khủng bố Paris. Tôi bắt đầu có ý định tìm hiểu về văn hóa Hồi giáo từ sau những cuộc tấn công đẫm máu vào “kinh đô ánh sáng”, vì tôi tin rằng, mối xung đột giữa Hồi giáo và phương Tây hẳn là nằm trong sự khác nhau quá xa về văn hóa giữa Đông và Tây. Có nhiều cách để tiếp cận một nền văn hóa, với tôi thì hẳn nhiên là văn chương.

- “Cho tôi xem đùi nào, Leila” quả thật đã gợi cảm hứng cho tôi bắt đầu cuốn tiểu thuyết mới có tên “Thư gửi Mina”. Trong đó, nhân vật chính phần nào giống tôi: Một nhà văn nữ gốc Việt, từng học ở Nga và hiện sống ở Paris. Trong một quãng lặng của đời sống, cô đã dành thời gian viết thư cho một bạn học cũ người Afghanistan, từng học với cô ở nước Nga Xôviết mà bấy lâu cô mất liên lạc. 30 bức thư được viết trong vòng một tháng sẽ tái hiện lại một Kabul thời nội chiến cùng nước Pháp của khủng hoảng kinh tế, chính trị và di dân, trong đó chứa đựng những kiến thức về thế giới Hồi giáo mà tôi đã thu nhận được khi dịch “Cho xem đùi nào, Leila”.

Ngoài ra, tôi cũng vừa hoàn thành bản dịch tiểu thuyết “Ngôn từ” của Jean-Paul Sartre (hợp tác cùng dịch giả Lê Ngọc Mai) và đang cố hoàn thành trong năm nay bản dịch tiểu thuyết “Cha tôi - kẻ xa lạ” của tác giả Pháp gốc Việt Doan Bui.