Trước ngày 30 Tết, cha đạp chiếc xe thống nhất xuống nhà ngoại, lựa những nải chuối đẹp nhất, chuẩn bị bày mâm ngũ quả. Trên cái mâm bồng cũ kỹ đặt giữa sập gụ, cha kết nối từng nải chuối, nải nọ khớp với nải kia, nải này chồng lên nải khác tạo thành vòng tròn khép kín. Vòng tròn co dần lại, đầy dần lên, vừa chỗ để đặt quả bưởi còn nguyên cuống lá.
Đến lúc đó, cha giống như người thợ đã xây xong phần thô của ngôi nhà. Cha sẽ trang trí thêm cho mâm ngũ quả bằng những vật liệu dễ kiếm mà bà vừa mua ở chợ làng. Những quả quất quả cam màu vàng sẫm, quả táo màu xanh non được kẹp vào giữa các kẽ chuối, vừa che lấp được khe hở, vừa tạo màu sắc bắt mắt.
Chuối để bày mâm ngũ quả phải là chuối tiêu quả dài chứ không thể dùng loại chuối quả ngắn, bẹ nhỏ như chuối tây, chuối sứ, càng không thể là chuối ngự. Vả lại, về mùa đông, chuối tiêu thơm ngọt, khi chín dần ngả màu vàng rượi rất đẹp.
Xếp chuối có lẽ là công đoạn khó nhất. Bằng chứng là trong số những người con trai, con gái, con dâu con rể của bà, chỉ có cha thuyết phục được những nải chuối kết nối với nhau nhuần nhị, vừa gọn gàng đầy đặn, vừa trang nghiêm trên cái mâm bồng xưa cũ.
Giữa cha và bà là một hợp đồng không kí bằng văn bản, không giao kèo bằng câu cú nhưng luôn đúng hẹn suốt mấy chục năm. Chỉ có cha mới bày được mâm ngũ quả ưng lòng bà. Ngày tết, bà không chú trọng lắm đến việc ăn những món gì, nhiều hay ít bánh chưng. Nhưng bà cho rằng mâm ngũ quả là chung đúc hạnh phúc sum vầy của cả gia đình. Vì thế mâm ngũ quả phải đầy đặn để thể hiện được trọn vẹn ý tình trong năm mới.
Nhà ngoại giống bao gia đình nông dân trong làng, nhưng ai đến chúc Tết cũng phải khen mâm ngũ quả đẹp quá, bày biện khéo quá. Trong nồng ấm khói hương, từng quả chuối xanh dần chuyển sang vàng. Đến chừng mồng ba mồng bốn, cả mâm quả vàng rực lên, thơm ngát. Sau lễ hóa vàng, tất cả được hạ xuống, ấy là lúc Tết đã hết, ai nấy lại trở về vòng quay thường nhật của cuộc sống.
Nhiều năm rồi bà không còn ở trên trần gian nữa. Cha vẫn giữ lệ cũ, xuống nhà mẹ vợ bày mâm ngũ quả vào trước ngày ba mươi Tết. Không có ai đưa cho cha từng nải chuối, từng quả cam quả quất. Không có ai trò chuyện cùng cha những câu chuyện xóm làng trong khi cha đang cặm cụi lau dọn bàn thờ, bày biện từng cái bát cái chén.
Nhưng cha vẫn đảm đương nhiệm vụ của mình trọn vẹn, như thể một thói quen đã thành nếp, một thủ tục để bước sang năm mới. Vẫn chừng ấy thứ quả, gọi chung là ngũ quả, 5 thứ thôi, không hơn không kém, cho dù các sản vật địa phương giờ đây được bày bán phong phú hơn rất nhiều.
Phần quan trọng nhất là những nải chuối được lấy từ mảnh vườn quen thuộc, kết nối với nhau, cao dần đầy dần lên, mang lại sự sum vầy ấm áp. Con cháu quanh năm sống xa quê, ngày Tết vẫn trở về ngôi nhà của ngoại như để nhận lấy một thông điệp, nắm chắc hơn sợi dây thiêng liêng của tình ruột thịt, quê hương. Cuộc sống bên ngoài luôn biến động từng ngày, nhưng trong ngôi nhà gỗ này, bên mùi hương thơm mát tỏa ra từ mâm ngũ quả, nhận về lòng bình an nhẹ nhõm.
Có bóng dì trong khu vườn nhỏ
Từ ngày về hưu, dì có thời gian chăm sóc khu vườn, biến nó từ cằn cỗi già nua trở nên nõn nà tươi mát. Những gốc mít gốc nhãn từ thời ông bà để lại, những bụi chuối, cây na, cây cau, giàn trầu không.., đến cả rặng duối, khóm cúc tần cũng trở nên sum suê.
Mọi khoảng đất trống trong vườn đều được lật lại, phô màu nâu sẫm mịn màng. Từ đó mọc lên đủ các loài rau: Mồng tơi, rau bí, rau bầu, rau lang, rau ngót…, mùa nào thức ấy, xanh mỡ màng, mê mải. Rau cỏ, cây trái thu hoạch được, dì dành phần lớn cho các cháu. Cháu nội cháu ngoại, cháu gần cháu xa, cháu đi cả năm mới về cũng được hưởng thảo thơm từ khu vườn ấy.
Điểm nhấn trong khu vườn thuộc về hoa. Những khóm hồng trắng, thứ hồng ta bông nhỏ, hoa sai, rất lâu tàn và hương thơm mát. Những chậu lan càng cua mập mạp bóng bẩy nở đồng loạt sắc tím. Sống đời hồn nhiên sà vào lòng đất mẹ, vươn thẳng chùm hoa khoe sắc cười đỏ thắm như những cặp môi.
Hoa luôn làm cho người ngắm chúng ngạc nhiên khi nghĩ đến chủ nhân khu vườn - người phụ nữ độc thân đã ngoài sáu mươi tuổi, mái tóc bạc lơ xơ, vóc dáng khô gầy. Có phải dì đã truyền tất cả tình yêu, lòng ham sống của mình cho đất đai hoa cỏ. Cuộc đời dì thuộc về nơi đây, từ lúc cất tiếng khóc đầu tiên và có lẽ đến tận khi trút hơi thở cuối cùng.
Bốn mùa cây trái, bốn mùa giỗ chạp, dì như con ong làm mật xây tổ, lặng lẽ bay đi bay về. Không có ai nhắc nhở dì, không có ai giận dỗi dì. Cũng không ai đòi hỏi, không ai thương nhớ. Bao năm dì ấm lạnh một mình, thao thức một mình trong căn nhà gỗ cũ càng văng vẳng tiếng mọt nghiến ban đêm.
Tết năm nay, những chậu lan càng cua chẳng hiểu vì sao không ra hoa, dù dì luôn chăm sóc chúng, cho uống nước, uống sương, ngậm bã chè và giữ ấm qua ngày đông giá. Nhánh lá thon dài rủ xuống vẫn tươi xanh những không ngời lên óng ả, rạng rỡ như trước. Hình như có nỗi ưu phiền nào đang đọng lại. Một khóm hồng trắng bắt đầu khô héo, hai khóm hồng kia chừng thưa vắng bóng hoa. Chỉ chậu sống đời vẫn hồn nhiên ra hoa kết nụ. Dễ hiểu thôi. Hình như chúng sinh ra để dự vào phần xanh tốt của cuộc đời.
Dì tách từ cây sống đời mẹ ra mấy nhánh nhỏ. Bàn tay dì run run xúc đất trút vào túi ni-lon. Nhận những nhánh cây và túi đất của dì, cảm giác nghẹn ngào dâng lên ngực. Tôi sẽ mang những nhánh cây này, túi đất này lên thành phố để lưu giữ một góc quê hương trong ngôi nhà nhỏ bé. Chậu cây sống đời nhất định sẽ lớn nhanh, sẽ kết nụ đơm hoa và xanh tươi mê mải. Còn dì, bao biến cố cuộc đời đi qua, dì vẫn chăm sóc cho khu vườn tỏa bóng mát khi con cháu đi về. Chỉ riêng có dì không còn sức để xanh tươi trở lại.
Trong chiều xuân, ngọn gió phương Bắc vẫn thổi qua khu vườn. Dì đứng đó, một mình trong vóc dáng khô gầy mệt mỏi. Những sợi tóc bạc càng thêm phần xơ xác. Mùa xuân làm tái sinh mơ ước, nhân lên bao khát vọng con người. Nhưng với dì, mùa xuân là dấu mốc của một năm đã đi qua.
Và đôi khi, cuộc đời chỉ đơn giản như vậy mà thôi.
