S.O.S thực trạng xâm phạm
Tại các điểm di tích thuộc Quần thể Di tích Cố đô Huế đều được cơ quan chức năng đặt biển cảnh báo “Cấm xâm hại”, “Cấm vẽ bậy lên di tích”… nhưng khi đến tham quan, nhiều người dân thiếu ý thức cứ vô tư vẽ bậy, xâm hại lên các hiện vật, vốn là những cổ vật, bảo vật quốc gia, các công trình kiến trúc lịch sử. Trong số đó phải kể đến di tích Chùa Thiên Mụ.
Nhiều năm qua, Sở Du lịch Thừa Thiên - Huế, chính quyền địa phương và nhà chùa đã phối hợp thực hiện tốt công tác bảo tồn các hiện vật, cổ vật, công trình kiến trúc tại ngôi chùa cổ bậc nhất xứ Huế để phục vụ du khách tham quan. Tuy nhiên, vấn nạn vẽ bậy, bôi bẩn lên chuông cổ, bia đá, mai rùa… tại di tích này vẫn tồn tại khiến người dân địa phương và du khách vô cùng bức xúc. Cụ thể như chiếc trống cổ làm bằng gỗ mít nguyên khối đặt ở lầu trống trước cổng chùa Thiên Mụ bị viết vẽ bậy với những dòng chữ của các bạn trẻ vô ý thức, thiếu văn hóa như: “T yêu K”, “Kỷ niệm tình yêu ở Thiên Mụ”…
Trong khi đó, bên trong cổ vật Đại Hồng Chung ở chùa Thiên Mụ cũng xuất hiện vô số những dòng chữ nhỏ được ghi bằng bút mực màu trắng. Phía chính diện nhà lục giác trong khuôn viên chùa đặt tấm bia đá “Ngự kiến Thiên Mụ tự” của Chúa Nguyễn Phúc Chu (1675 - 1725) cũng xảy ra tình trạng viết, vẽ bậy. Phần thân rùa ở khu vực nhà bia bị bôi bẩn bằng vô số dòng chữ viết tiếng Việt với nội dung cầu an, nguyện cầu tình yêu...
Hay như Bảo vật quốc gia bia Khiêm Cung Ký tại Lăng Vua Tự Đức cũng chằng chịt dấu bút khách tham quan. Tấm bia Khiêm Cung Ký bằng đá thanh khắc bài văn bia do chính Hoàng đế Tự Đức (1848 - 1883) soạn thảo năm 1871 đặt trong khu vực Khiêm Lăng, được các nhà nghiên cứu đánh giá là tấm bia độc đáo nhất trong các bia lăng hoàng đế thời Nguyễn. Với 4.935 chữ Hán khắc trên 2 mặt, đây là tấm bia có số lượng văn tự khắc trên đá nhiều nhất. Khiêm Cung Ký cũng là tấm bia duy nhất lưu giữ nét bút của chính tác giả, hoàng đế Tự Đức và được công nhận là Bảo vật quốc gia năm 2015. Thế nhưng, trên Khiêm Cung Ký hiện nay là chi chít chữ của khách tham quan. Những nét chữ quốc ngữ xen lẫn vào những nét chữ Hán được khắc 250 năm trước. Và chính giữa bia là một trái tim lớn được khắc tỉ mỉ đè lên mặt chữ.
Thiếu quyết liệt, thiếu chế tài xử lý
Ông Nguyễn Thành Nam - Trưởng phòng bảo vệ, Trung tâm Bảo tồn Di tích cố đô Huế cho biết, từ lúc ông nhận nhiệm vụ tới nay, chưa thấy một du khách hay người dân bị bắt quả tang viết vẽ bậy lên di tích và bị xử lý. Việc xử phạt hành chính do Thanh tra văn hóa và công an ra quyết định, anh em bảo vệ chỉ có thể nhắc nhở người dân. Theo ông Nam, tình trạng viết vẽ bậy lên các di tích đã diễn ra nhiều năm, thường xuyên khiến di tích không thể phục hồi, đặc biệt là các hiện vật bằng đá, đồng. Nhiều di tích rộng lớn nên việc quản lý rất khó khăn, du khách viết vẽ bậy lên các hiện vật mà bảo vệ không hề hay biết.
Ngày 11.2, trao đổi với PV báo Lao Động, TS Trần Đình Hằng - Phân Viện trưởng Phân viện Văn hóa nghệ thuật Quốc gia tại Huế bày tỏ sự tiếc nuối: Đại Hồng Chung ở chùa Thiên Mụ là một pháp khí quan trọng được Chúa Nguyễn Phúc Chu (1691-1725) cho đúc vào năm 1710 để cúng dường Đức Phật. Chuông là công trình tiêu biểu về mỹ thuật trang trí, hội tụ các nét đặc trưng của nghệ thuật đúc đồng, đánh dấu sự phát triển của Phật giáo Đàng Trong giai đoạn cuối thế kỷ XVII - đầu thế kỷ XVIII. Năm 2013, Đại Hồng Chung chùa Thiên Mụ được công nhận là Bảo vật Quốc gia Việt Nam.
Tiếc và đau đớn thay, trên chiếc chuông cổ, hiện chằng chịt nhiều lời cầu an, thỉnh nguyện, ký hiệu yêu đương, hoặc đơn giản chỉ là mong muốn để lại dấu ấn của du khách. Những tấm bảng cấm viết vẽ bậy của nhà chùa đặt trước nhà chuông vô tác dụng. Trải qua năm tháng, Đại Hồng Chung hiện chi chít chữ, đơn vị quản lý không thể xóa hết.
TS Trần Đình Hằng cho rằng, nguyên nhân chính của việc viết vẽ bậy tại di tích, ngoài ý thức người dân thì là do đơn vị quản lý chưa nghiêm. Theo ông, cần xử phạt nghiêm khắc với những người viết vẽ vậy lên di tích. Không chỉ phạt tiền, phạt tù mà cũng có thể phạt lao động công ích. Các điểm di tích cũng có thể lắp camera, phạt nguội.
“Sẽ là đô thị di sản đầu tiên của Việt Nam, Huế hoàn toàn đủ tư cách để xây dựng một bộ tiêu chí riêng ngoài những tiêu chí mà luật pháp quy định. Với những bảo vật quốc gia, các nhà quản lý phải làm sao để cho những người đứng trước nó cảm nhận được sự thiêng liêng, trang trọng khiến họ không thể viết, vẽ lên bảo vật. Chúng ta hoàn toàn có thể gắn camera giám sát; Trong khi ngành văn hóa nhiều việc, thiếu nguồn lực để đầu tư thì xã hội hóa kêu gọi gắn các thiết bị bảo vệ các bảo vật quốc gia cũng là một sự lựa chọn tốt” - TS Hằng gợi mở.
