Tháng 11 vừa qua, người ta thấy Đào Thanh Hưng tất tả gói ghém hành lý cùng cộng sự lên đường sang Hàn Quốc tham dự Hội chợ phim tài liệu Asian Documentary Project Market 2016. Một tuần sau, Hưng hí hửng trở về với chiến thắng giòn giã: dự án phim “Tiếng hót sau những cánh song” (Singing from behind the bars) của anh được trao giải Nhất.
Đây là một dự án phim độc lập về đề tài bảo vệ chim hoang dã ở Việt Nam. Để có được giải thưởng danh giá này, “Singing from behind the bars” đã vượt qua hàng trăm dự án của các đạo diễn và nhà sản xuất đến từ Nhật Bản, Trung Quốc, Hồng Kông, Đài Loan, Philippines, Myanmar, Ấn Độ, Campuchia. Giải thưởng đã mang về cho Đào Thanh Hưng 10 triệu won (tương đương gần 200 triệu VNd).
“Tôi rất bất ngờ. Không chỉ Ban giám khảo mà nhiều nhà sản xuất phim nổi tiếng trên thế giới có mặt tại Hội chợ cũng đã bình chọn cho dự án của tôi. Sau khi trao giải, nhiều người đã gặp tôi và hỏi tôi cần bao nhiên tiền để sản xuất bộ phim này, họ sẽ đầu tư”- Hưng nói, mặt chưa hết vẻ ngất ngây.
Bạn bè chê Hưng dại, vì không “hét giá”. Trong khi nhiều dự án phim khác tại hội chợ có giá hàng trăm nghìn USD thì Hưng chỉ khiêm tốn “xin” 30.000 - 40.000 USD. Hưng bảo, quen làm phim kiểu tằn tiện, chắt bóp rồi. Thế nên, khi hỏi Hưng “Mày đã có sẵn bao nhiêu tiền”, rất nhiều nhà sản xuất đã “kinh hãi” trước câu trả lời: 200 USD.
Vẻ ngoài xù xì, gai góc nhưng đề tài của Hưng lại thường giản dị, nhẹ nhàng. “Tiếng hót sau những cánh song” nói về cuộc đời những chú chim ở thành thị. Hưng bảo, ngày xưa, mỗi lần đến cơ quan, đi qua chợ chim cảnh ồn ào bên bờ sông Kim Ngưu, lại gợi cho anh những xúc cảm khó tả.
Trong đoạn clip ngắn giới thiệu dự án phim của Hưng có 2 bối cảnh đối lập gây cảm xúc mạnh cho người xem. Một góc chợ ở thành phố xao xác, náo loạn tiếng chim và một khu rừng tự nhiên im bặt tiếng hót, dù chuyên gia chuyên gọi chim đã nỗ lực hết mình. Hưng nói: “Những con chim của tôi không bay bằng đôi cánh, chúng đi trên những chiếc mô-tô”. Mỗi chiều tan tầm, những lồng chim hòa vào dòng người đông đúc, chúng cũng phải chịu cảnh kẹt xe, tắc đường, hít khói bụi như loài người. “Lúc xem đoạn clip này, Ban giám khảo đã bật cười, sau đó thì họ lặng yên xúc động. Tôi biết họ đã thích dự án của mình”- Đào Thanh Hưng nhớ lại.
Năm ngoái, Hưng cũng vừa đạo diễn cho dự án “Người mẹ trẻ trên đỉnh Vài Thai” - một dự án được nhà sản xuất Việt Nam kết hợp với nhà sản xuất của Nhật tại Chợ phim ở Tokyo, đã được NHK, đài phát thanh - truyền hình lớn nhất Nhật Bản mua lại bản quyền để phát sóng.
Kinh nghiệm gặp gỡ với các nhà làm phim quốc tế giúp Hưng tiếp cận gần hơn với thế giới, biết thế giới đang làm phim như thế nào và quan tâm những vấn đề gì. “Họ thích những cái lạ, những vấn đề đương đại chứ không phải cứ đào bới mãi lịch sử. Họ cảm thấy buồn cười khi phim tài liệu Việt Nam luôn thiếu những nhân vật đời thường, hành động như con người: Mắc các sai lầm, người xấu, cư xử tự nhiên mà phim tài liệu Việt chỉ toàn hay xây dựng những hình ảnh tượng đài, ngợi ca… Tại sao họ không gãi đầu khi trả lời phỏng vấn? Tại sao họ không vừa uống rượu vừa chia sẻ? Tất cả họ đều gọn gàng, nói những lời có cánh khi xuất hiện trước ống kính. Trông họ thật là… không thật…
Hưng không chỉ xem những hội chợ phim quốc tế như thế này là cơ hội giúp các nhà làm phim không có tiền như Hưng được tìm đầu ra cho tác phẩm của mình. Đi đây đó, trải nghiệm thế giới là một phần trong kế hoạch. Các chợ dự án phim kéo dài 3-4 ngày, Hưng thường đi 1-2 tuần để thấm nơi mình đến, tiếp xúc với văn hoá nghệ thuật và giao lưu với các nhà làm phim bản xứ.
Sau khi dự án được trao giải Nhất, một nhà đầu tư đã chi tiền để sản xuất tiền kỳ. Và một nhà làm phim người Úc đã ngỏ lời mời tài trợ cho ê-kip 1 tháng ăn ở tại Úc với một studio hiện đại để làm hậu kỳ. Đồng thời, một nhà làm phim khác cũng đã đặt hàng sau khi bộ phim hoàn thành sẽ mua trọn để phát trên kênh BBC. Bộ phim dự kiến sẽ hoàn thành vào cuối năm 2017.
“Đây là phim tài liệu cuối cùng…”
Làm phim cũng đã hơn 10 năm, nhưng Đào Thanh Hưng luôn khiêm tốn nhận mình vẫn còn đang “trưởng thành”.
Hưng ví dụ chuyện làm phim về chim. Năm 2009, Hưng từng xông xáo làm phim về thú chơi chim của người Hà Nội. “Ban đầu, tôi chỉ nhìn nó như một thú chơi tao nhã mà không nhìn thấu mặt sau của nó. Càng ngày càng thay đổi, tôi không nhìn nó từ ngoài vào nữa mà thử đặt mình từ bên trong để nhìn ra, đặt mình vào ánh mắt của những con chim trong lồng để cảm nhận sự khao khát tự do của giống loài hoang dã”. Nhãn quan của tôi thay đổi theo sự trưởng thành - Hưng chia sẻ.
Cách đây 5 năm, Đào Thanh Hưng từng nói “mỗi bộ phim đều chuyên chở những dấu ấn, cảm xúc cá nhân của đạo diễn”. Nay, tôi hỏi “Sao lại làm phim về chim, lại là những chú chim hót khắc khoải trong lồng, hay là…?” Anh chối nguây nguẩy “Ấy không, giờ người ta làm phim chuyên nghiệp lắm! Quan trọng là tìm được đề tài, ý tưởng hay, chứ không phải cứ buồn thì làm phim buồn, vui mới làm phim vui”.
Học Đạo diễn điện ảnh ở Hà Nội, kiếm học bổng sang Mỹ cũng học về phim thế nhưng gần 15 năm qua, những dự án Hưng làm lại là những dự án sitcom, như “Bộ tứ 10A8”, “Những phóng viên vui nhộn”…, phim truyền hình dài như “Mắt Bão” nay là những trải nghiệm với phim tài liệu. Hưng luôn vẫn còn thấy có một thể loại mà mình chưa thấy đủ chín để chạm tay vào. Thứ mà Hưng coi như thánh đường cũng chính là thứ Hưng được đào tạo chính quy: Điện ảnh.
Bây giờ, Hưng khẳng định như đinh đóng cột: “Tiếng hót sau những cánh song” sẽ là dự án phim tài liệu cuối cùng mà mình làm. Hưng muốn đầu tư mọi kinh nghiệm và sáng tạo tích luỹ nhiều năm của mình cho điện ảnh. Nhưng tôi nghe câu này quen lắm. Cách đây 2 năm, anh cũng thề thốt “đoạn tuyệt” với phim tài liệu, để rồi sau đó vẫn là các dự án khác ngoài điện ảnh. Nên với Hưng, đừng tin anh nói, hãy nhìn những gì anh làm.
Tất nhiên, tôi vẫn hy vọng, lần này, Đào Thanh Hưng sẽ không “vô duyên” với điện ảnh nữa. Nhìn cái cách anh nói cũng biết Hưng mê điện ảnh như nào. Cũng phải, điện ảnh xưa nay vẫn luôn là “cái đỉnh” để giới làm phim vươn tới. Hơn nữa, Hưng lại được đào tạo bài bản chuyên ngành điện ảnh. Tội gì!
Hưng hồi hộp, phấn chấn, hứng khởi khi nói về dự án làm phim chính về những người trẻ mê làm phim. Anh sẽ hoàn thành đề cương trong năm nay, sau đó vác ra chợ quốc tế “xin tiền”. Và nếu phải duyên, Đào Thanh Hưng sẽ có bộ phim điện ảnh đầu tiên của mình.
Không chỉ dành cả cuộc sống cho phim ảnh, Hưng còn thực sự yêu thiên nhiên, đam mê xê dịch. Thi thoảng, “máu xê dịch” nổi lên, Hưng bỏ cả thành phố, vác xe cào cào đi lang thang khắp các cung đường Tây Bắc. Hưng nói, những lúc như thế, là những lúc ý tưởng lại về. Rồi khi ý tưởng bắt đầu le lói, Đào Thanh Hưng ngay lập tức quay trở về trạng thái tỉnh táo để tư duy, bố cục. Anh như chia làm hai, lúc say, lúc tỉnh như thế.
“Người sống nhiều nhất không phải là người sống lâu nhất mà là người cảm nhận được cuộc sống nhiều nhất” - Hưng nói với triết lý sống của mình. Dù thành công hay thất bại, vẫn luôn muốn đặt mình vào những con đường mới, những thử thách mới để trải nghiệm giới hạn của bản thân. Đó là cách Đào Thanh Hưng chọn để sống với nghệ thuật.
