Hán Huệ Đế (210 TCN - 26 tháng 9, 188 TCN), tên thật Lưu Doanh, là vị Hoàng đế thứ hai của nhà Hán trong lịch sử Trung Quốc. Ông là con trai thứ 2 của Hán Cao Tổ Lưu Bang, mẹ là Lã hậu.
Trong "Sử ký" của Tư Mã Thiên, chuyện về Hán Huệ đế được gộp với Lã hậu trong "Lã hậu bản kỉ". Nguyên nhân là do thời gian ông trị vì có quan hệ mật thiết với mẹ ruột.
2 lần suýt bị cha ruột bỏ rơi
Theo "Sử ký", khi Hán Huệ đế khởi nghĩa chống nhà Tần năm 209 TCN, Lưu Doanh mới 1 tuổi. Năm 205 TCN, sau trận Bành Thành, 56 vạn quân Hán bị quân Tây Sở do Hạng Vũ chỉ huy đánh tan tành, Lưu Bang thua trận bỏ chạy, gia quyến thất lạc.
Trên đường đi tìm cha, chị em Lưu Doanh may mắn gặp được Lưu Bang. Thủ hạ thân tín là Hạ Hầu Anh đưa hai người lên ngồi xe cùng chủ tử.
Quân Sở đuổi sát phía sau, Lưu Bang sợ trên xe người nặng, đi chậm không thể thoát, nên đẩy cả 2 con xuống. Hạ Hầu Anh thấy vậy vội nhảy xuống dắt hai chị em lên xe đi tiếp.
"Sử ký" ghi lại chị em Lưu Doanh 3 lần bị cha đẩy xuống, Hạ Hầu Anh đều kiên nhẫn dừng ngựa kéo lên xe, van xin Lưu Bang không bỏ con. Cuối cùng cả 3 cha con cùng thoát nạn.
Đó là lần đầu tiên Hán Cao Tổ Lưu Bang muốn bỏ rơi chị em Lưu Doanh.
Năm Lưu Doanh lên 8 tuổi, Lưu Bang diệt được Hạng Vũ, lên làm Hoàng đế. Lưu Doanh là con của Lã hậu nên được phong là Thái tử.
Chẳng bao lâu sau, Lưu Bang sủng ái Thích Cơ, phong làm Thích phu nhân. Con trai bà là Lưu Như Ý được Hoàng đế chú ý, cho là giống mình nên muốn lập làm Thái tử thay thế Lưu Doanh.
Hoàng đế có ý định hiệu triệu quần thần, bàn chuyện phế truất thái tử. Lưu Doanh suýt bị cha ruột bỏ rơi lần nữa, nếu không có Lã hậu kịp thời ngăn lại.
Theo "Sử ký", Lã hậu biết tin Hoàng đế muốn phế bỏ con mình, vội nhờ người đến gặp Trương Lương - danh thần khai quốc nổi tiếng nhà Hán.
Nhờ Trương Lương giúp, Lưu Doanh mời được 4 hiền sĩ Thương Sơn tứ hạo mà trước đó chính Lưu Bang cũng không mời nổi, về dưới trướng mình.
Năm 195 TCN, Lưu Bang ốm nặng, muốn thay Thái tử. Trương Lương can, Lưu Bang không nghe. Đến khi ăn tiệc, Thái tử Lưu Doanh rót rượu đứng chầu, dẫn theo 4 vị hiền sĩ.
Lưu Bang gặng hỏi, thấy cả 4 người đều đã bị Lưu Doanh thu phục. Hán Cao Tổ hiểu rằng Lưu Doanh đã có vây cánh, Lữ hậu đứng sau, không thể phế truất. Ông từ bỏ ý định ban đầu, phong Như Ý làm Triệu vương.
Sống u uất dưới bóng mẹ ruột độc ác
Tháng 6 năm 195 TCN, Hán Cao Tổ băng hà, Lưu Doanh lên ngôi Hoàng đế khi mới 16 tuổi, tức Hán Huệ Đế. Lã hậu trở thành Hoàng thái hậu, cũng tham gia vào việc triều chính.
"Sử ký" ghi lại, Hán Huệ Đế có tính tình ôn nhu, hòa mĩ, sử dụng phương pháp Đạo giáo để trị vì thiên hạ. Trong thời gian ở ngôi, ông đã cho thi hành chính sách giảm bớt thuế má, cất nhắc Tào Tham làm Thừa Tướng, làm xã hội dần ổn định.
Nhưng, Huệ đế nhu nhược do sức khỏe kém, bị Lã thái hậu khống chế, không có thực quyền. Mọi việc điều hành triều chính đều do Lã thái hậu quyết định.
Lã thái hậu ép Huệ Đế lấy cháu ruột là Trương Yên - con gái của Lỗ Nguyên công chúa, vốn còn rất nhỏ tuổi. Bên cạnh đó, bà cũng oán giận Thích phu nhân và Triệu vương Lưu Như Ý, tìm cách giết hại 2 người.
Hán Huệ Đế nhiều lần tìm cách cứu em trai nhưng bất lực. Sau khi Như Ý bị hạ độc chết, Lã thái hậu hành hạ Thích phu nhân bằng cách chặt chân tay, móc mắt, đốt tai, cho uống thuốc câm, nhốt vào nhà xí và gọi đó là Nhân trư (người lợn) rồi gọi Huệ Đế đến xem.
Thấy rõ sự ác độc của mẹ, Hán Huệ Đế suy sụp khóc rống, nhưng không có cách nào ngăn cản. Ông lao vào rượu chè, chơi bời dâm dật rồi lâm bệnh nặng.
Tháng 9 năm 188 TCN, Huệ Đế băng hà, hưởng dương 22 tuổi. Theo "Sử ký", Lã thái hậu khóc nhưng không rơi nước mắt. Bà sai người giết chết một phi tần mới sinh con cho Huệ Đế là Mỗ thị, sau đó giả là Hoàng hậu vừa sinh, lập làm Tân đế, gọi là Hán Tiền Thiếu Đế.
Cuộc đời bất hạnh của một Tân đế nhà Hán lại bắt đầu...
