? Có phải chủ đề vĩnh cửu trong các tác phẩm của Le Brothers là Chiến tranh, Bạo lực và sự kết nối? Vì sao các chủ đề đó lại ám ảnh hai bạn?
- Chúng tôi sinh ngày 3.4.1975, tại bệnh viện dã chiến ở Quảng Bình, 27 ngày trước khi thống nhất đất nước. Lớn lên vào Huế học và ở lại Huế, làm việc đến bây giờ. Chúng tôi luôn suy nghĩ và chiêm nghiệm cuộc chiến tranh đã làm thay đổi số phận của mình, vì nếu đất nước không thống nhất thì không biết mình sẽ làm nghề gì, có lẽ mình sẽ cầm súng. Câu chuyện Nam- Bắc, thống nhất đất nước đã gợi mở nhiều cho chúng tôi để khởi đầu dự án đương đại “Cây cầu” (The Bridge) được thực hiện tại ba nước: Việt Nam, Hàn Quốc (Nam Triều Tiên) và Đức. Năm 2008, chúng tôi quay video tại cầu Hiền Lương, và quay tại một không gian riêng được chúng tôi tái lập. Năm 2011, quay ở Hàn Quốc, một thành phố giáp biên giới Bắc Hàn (Triều Tiên) và năm 2016, được sự hỗ trợ của Viện Goethe, chúng tôi quay tại Berlin với background là bức tường Berlin…
Sau đó là các dự án“The numbers” (Những con số, 2011), “Before 86” (Trước 86, 2011-2012), rồi “The Game” (Trò chơi 2013-2015), dự án “Màu đỏ”… Le Brothers dành thời gian chuyên sâu vào nghệ thuật đương đại với nhiều chủ đề liên quan tới chiến tranh.
Ngoài ra, chúng tôi còn làm nhiều dự án về chủ đề sự kết nối trong môi trường xã hội, rồi đời sống hiện tại…
? Trong tác phẩm nghệ thuật đương đại thì ý tưởng, ý niệm, và khâu thực hiện tác phẩm còn quan trọng hơn cả tác phẩm hoàn tất. Le Brothers đã tìm nguồn cảm hứng từ đâu? Và khi bị bế tắc ý tưởng thì các anh đã vượt qua nó như thế nào?
- Chúng tôi không làm việc tùy hứng mà mỗi một dự án đều được xây dựng có cấu trúc, nội dung, lên ý tưởng rõ ràng và đặt tác phẩm nằm trong bối cảnh xã hội đang sống… Nghệ thuật đương đại không chỉ gồm tác phẩm trình diễn, sắp đặt, hay video art mà cả tranh vẽ, điêu khắc... Tất cả chỉ là phương tiện để mở rộng biên độ sáng tạo cho tác phẩm, còn dĩ nhiên chất lượng tác phẩm hay hay dở còn phụ thuộc nhiều yếu tố. Với Le Brothers, tác phẩm phải giàu năng lượng, có tác động trong thời điểm hiện tại, thể hiện trách nhiệm công dân của nghệ sĩ…
Dự án 365 được thực hiện từ 14.2.2014 - 13.2.2015, là những trình diễn ứng tác và được ghi lại bằng ảnh kỹ thuật số, xuất phát từ cảm hứng rộn ràng khi Le Brothers nhìn thấy những lẵng hoa, cửa tiệm được trang hoàng rực rỡ trước lễ Tình nhân… Và nó mang tính ý niệm về thời gian, con người.
? Vẽ tranh, sắp đặt, trình diễn, video art… Le Brothers tung hoành ở các thể loại nhưng ở đâu để lại dấu vân tay sáng tạo của Le Brothers đậm đặc nhất?
- Mạnh nhất là video art. Le Brothers dành rất nhiều thời gian cho nó, một năm có khi 2 tháng điêu khắc, sắp đặt nhưng 8 tháng làm video art. Dĩ nhiên 2 năm nay do COVID-19 việc làm video art có nhiều khó khăn về nhân lực, về di chuyển, nhưng chúng tôi vẫn lên ý tưởng, kết cấu tác phẩm và chỉ đợi lúc thuận lợi là làm.
? Nhiều người sẽ tò mò về quá trình đồng sáng tạo của Le Brothers như khi cùng vẽ một bức tranh hay cùng làm một dự án?
- May mắn là hai anh em sinh đôi cùng học và lớn lên cùng làm nghệ thuật. Từ năm 2008 chúng tôi quyết định làm chung mọi dự án cùng và dành 100% thời gian cho nghệ thuật đương đại. Và đến giờ Le Brothers đã có trên 12 dự án đương đại có chữ ký chung của hai người, là tài sản chung của hai anh em. Sở dĩ chúng tôi cùng làm vì sự kết hợp tạo ra sức mạnh lớn hơn cá nhân. Và chúng tôi tuy hai mà một vì là anh em sinh đôi, cùng một bào thai của mẹ.
? Không gian nghệ thuật New Art Space Foudation do Le Brothers sáng lập ra, ý tưởng khởi nguồn từ đâu và hiệu quả của nó như thế nào?
- Từ 2008, chúng tôi đã tích lũy được một số tiền nhỏ, trước đó đã từng đi nhiều, ở nhiều nơi, được bạn bè giúp đỡ nhiều, vì thế chúng tôi muốn mở ra một không gian nghệ thuật để nghệ sĩ về đây. New Art Space Foudation trở thành Trung tâm di trú đầu tiên cho nghệ sĩ Việt Nam và quốc tế. Hàng năm có 6 nghệ sĩ quốc tế và 6 nghệ sĩ Việt Nam được chọn đến không gian ở đây gần 600m2. Các nghệ sĩ có thời gian sáng tạo ở đây, và tổ chức workshop, mở lớp hướng dẫn về nghệ thuật đương đại phi lợi nhuận. Trung tâm còn mời các tác giả trẻ, nhà thơ, nhà văn… đến giao lưu, tiếp xúc, rồi các nghệ sĩ lưu trú gặp gỡ cư dân địa phương. Trung tâm cũng tổ chức các triển lãm kết hợp với bảo tàng mỹ thuật Huế, không gian Lê Bá Đảng…
? Quan niệm về nghệ thuật đương đại của Le Brothers, và có vật thể nào, chất liệu nào luôn trở đi trở lại trong các tác phẩm của hai bạn như một biểu tượng?
- Nghệ thuật đương đại phải mang vác được ý tưởng, nội dung, bối cảnh xã hội và mỗi cá nhân nghệ sĩ sẽ theo đuổi từng đề tài riêng. Le Brothers đã làm những dự án về chiến tranh, lịch sử Việt Nam, nỗi đau dân tộc, giờ là chủ đề, ý tưởng về thiên nhiên. Có lần, chúng tôi đứng dưới một gốc cây to, và muốn hỏi cây ơi mày bao nhiêu tuổi? Trong khi chúng ta có thể biết rõ về gia đình của mình về lịch sử đất nước mình thì nhiều khi lại không trả lời được những câu hỏi về thiên nhiên.
Nhưng dù làm theo đuổi chủ đề nào thì tình yêu là quan trọng nhất. Mọi ý tưởng, triết lý đều cần có tình yêu. Ngoài ra là yếu tố may mắn, ông Trời có cho mình sức khỏe, cơ hội để trình bày tác phẩm.
? Đi lưu diễn nhiều nước, có tác phẩm nằm trong bộ sưu tập của một số bảo tàng đương đại nổi tiếng thế giới, vậy Le Brothers tìm kiếm động lực ở đâu để liên tục sáng tạo?
- Le Brothers đã triển lãm và trình diễn cả trong và ngoài nước, và có mặt trong bộ sưu tập các trung tâm nghệ thuật, bảo tàng như The Nord gallerie ở Berlin (2018), Vietnam Eye in START tại Phòng trưng bày Saatchi ở London (2017), Trung tâm Nghệ thuật Jim Thompson tại Bangkok (2016), Bảo tàng Nghệ thuật Gwangju (2016), Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Kumamoto ở Nhật Bản (2015), Buổi biểu diễn trực tiếp Biennale 2015 tại Canada, Palais de Tokyo ở Paris (2015), Bảo tàng Queens (2015), Hiệp hội nghệ sĩ thị giác Croatia tại Zagreb (2015), Iran CP Biennale (2014), Không gian nghệ thuật FreeS tại Đài Bắc, Đài Loan (2014), Singapore Biennale (2013). Bảo tàng Mỹ thuật Huế cũng mua tác phẩm video art “Chạm tới biển” của Le Brothers để bổ sung cho bộ sưu tập của bảo tàng.
Chúng tôi chỉ ước mong mình có sức khỏe để sáng tạo. Le Brothres không bao giờ tự mãn và tác phẩm sau luôn vượt qua tác phẩm trước. Tuy nhiên, chúng tôi không quá căng thẳng trong nỗ lực sáng tạo. Ngày nào mà cảm thấy mình hết khả năng sáng tạo hay sáng tạo không thể vượt tác phẩm trước thì chúng tôi nghỉ hưu về làm nông dân trồng cây, chăm vườn.
? Nhìn vào sự nhuần nhuyễn đến hoàn hảo trong các tác phẩm của Le Brothers như “song kiếm hợp bích”, câu hỏi đặt ra là cuộc sống, sinh hoạt ngoài đời của hai anh em có hợp nhau đến như vậy không?
- Từ nhỏ, chúng tôi đã sống chung với nhau, đi học Đại học rồi sau này, số tài khoản chung, công việc cùng chung, mua mảnh đất chung ở gần nhau, chỉ lấy vợ là riêng (cười). Tất nhiên là con người, ai cũng vậy, chúng tôi cũng có lúc cãi nhau, chửi nhau, căng thẳng với nhau nhưng rồi lại làm hòa rất nhanh. Chúng tôi sống đơn giản, kinh tế không bị trông chờ vào bán tác phẩm, vì có công việc riêng gia đình, mình là ông chủ điều hành được… Sáng, chúng tôi tập yoga, rồi thích thì đàm đạo nghệ thuật, uống trà bàn dự án, chiều đi nhậu…
? Giá trị nào trong cuộc sống được Le Brothers đề cao nhất?
- Hạnh phúc. Chúng tôi sống chân thật, đi nhiều, quan hệ nhiều, sống nhẹ nhàng, vui vẻ với quan niệm: Biết đủ là đủ. Nếu trong túi có 1 triệu đồng mà cảm thấy đủ là đủ. Cảm thấy đủ là điều hạnh phúc nhất. Hạnh phúc từ cá nhân đến gia đình và lan tỏa ra xã hội.
Cảm ơn Le Brothers và chờ đón những tác phẩm độc đáo mới mẻ của hai bạn.
