Tại buôn Dơng Bắk, xã Yang Tao, huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk được xem là nơi duy nhất trên Tây Nguyên còn nghề làm gốm cổ của người M’nông R'lâm.
Đây là nghề truyền thống từng hưng thịnh một thời, được người dân trên địa bàn ưa chuộng. Đến nay, trải qua nhiều đời, vẫn còn nhiều người đồng bào dân tộc M’nông R'lâm giữ gìn nét độc đáo của nghề truyền thống này.
Bà H'Lưm Uông (huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk) chia sẻ: "Để chế tác đồ gốm theo cách cổ xưa, những nghệ nhân người M’Nông R’lâm phải sử dụng loại đất sét được lấy ở nơi có nước sạch thì khi nung đất mới không bị nứt, bể. Đất sét được đánh nhuyễn, không pha trộn.
Đất thì khi lấy về thì tôi phải phun nước ngay rồi giã cho mềm xong là tạo hình được. Còn đất cứng thì sẽ không tạo hình được".
Gốm cổ của người M’nông không dùng bàn xoay mà được nặn bằng tay và di chuyển xung quanh vật để tạo dáng, dùng đá đánh bóng, rồi lấy que tre để vẽ, tạo hoa văn.
Thân cây, cái chày, thanh tre, cọng đót, hòn sỏi, mảnh vải... đều có thể dùng làm công cụ chế tác gốm. Sau khi phơi khô gốm sẽ được đem đi nung lộ thiên.
Chị H'Huyn Bhốk (huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk) - cho hay: Nếu chúng tôi mà làm gốm bằng bàn xoay thì mỗi sản phẩm đều giống nhau, chẳng có gì đặc biệt. Nếu gốm được làm bằng tay thì mỗi cái nồi, con voi hay cái chén làm ra đều khác nhau. Mỗi sản phẩm là độc nhất không lẫn vào đâu được. Đây là đặc trưng của sản phẩm truyền thống của người M’nông ở đây, rất khó kiếm ở nơi khác.
Được biết, từ khi gốm công nghiệp phổ biến, nơi đây, chỉ còn khoảng 4 hộ dân còn giữ nghề làm gốm cổ, đa số là phụ nữ. Gần đây, nghề này cũng thu hút nhiều khách du lịch đến tham quan, trải nghiệm.
Anh Nguyễn Phúc Duy, du khách ở Kiên Giang nói: "Khi tôi ghé vào buôn Dơng Bắk, xã Yang Tao thì điểm ấn tượng ở đây nhất là sự gần gũi, giản dị, rất thân thuộc. Tôi đã đến Đắk Lắk được 3 đến 4 lần mà những lần trước chỉ là đi làm và không có thời gian trải nghiệm. Lần này tôi được tìm hiểu văn hoá làm gốm của người M’nông R'lâm nên cảm thấy thú vị và lưu giữ nhiều kỉ niệm. Nếu có dịp nhất định tôi sẽ quay lại đây".
Mặc dù nghề làm gốm cổ nơi đây đang đứng trước nguy cơ bị mai một nhưng những người phụ nữ buôn Dơng Bắk, xã Yang Tao, huyện Lắk vẫn đang miệt mài hằng ngày làm gốm, bảo lưu những giá trị văn hóa lâu đời của đồng bào mình.
Những sản phẩm gốm cổ hiện nay đã được tạo hình đa đạng, từ chén bát, nồi đất, ché rượu… đến con voi, con trâu, bình hoa, bắt mắt hơn, phù hợp với nhu cầu của khách hàng.
