Ấn Độ bán gạo tại hơn 130 quốc gia, chiếm khoảng 40% trong tổng số 55,4 triệu tấn gạo toàn cầu được giao dịch năm ngoái.
Lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ dự kiến gây bất lợi cho các quốc gia thường mua nhiều loại gạo giá rẻ hơn của Ấn Độ, đặc biệt là những nước có thu nhập thấp như Bangladesh, Senegal, Nepal và Benin, theo các chuyên gia giao dịch.
Điều này giải thích vì sao Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đề nghị Ấn Độ xem xét lại quyết định có thể ảnh hưởng đến các nước nghèo hơn và gây mất an ninh lương thực.
Tuy nhiên, ở các nước châu Phi thường tiêu thụ lúa châu Phi hạt đỏ (Oryza glaberrima) thay vì lúa Oryza sativa của Ấn Độ nên biện pháp này có thể không có nhiều tác động.
Với Ấn Độ, các quan chức cho rằng động thái này theo chính sách "Ấn Độ trên hết" vào thời điểm giá lương thực ở Ấn Độ đang có dấu hiệu tăng nhanh.
Theo dữ liệu chính thức, giá gạo bán lẻ đã tăng 11,5% trong năm qua và 3% chỉ trong tháng 7. Do đó từ góc nhìn của Ấn Độ, lệnh cấm xuất khẩu gạo là một vấn đề kinh tế hơn là chính trị.
Bộ Nông nghiệp Ấn Độ khẳng định, chính phủ đã tìm cách áp thuế 20% với gạo non-basmati vào tháng 9 năm ngoái trong nỗ lực giảm giá gạo và có thêm nhiều gạo hơn cho thị trường nội địa.
Những loại gạo non-basmati thường có khách mua là tầng lớp trung lưu và các tầng lớp thấp hơn ở Ấn Độ, đặc biệt là ở các vùng có chế độ ăn chủ yếu là gạo ở phía nam và phía đông đất nước. Gạo là lương thực chính trong chế độ ăn của hơn 50% người dân Ấn Độ.
Tuy nhiên, RT lưu ý, gạo non-basmati chỉ chiếm khoảng 25% tổng lượng gạo xuất khẩu của Ấn Độ. Thêm vào đó, hầu hết các quốc gia phương Tây thịnh vượng thường mua gạo basmati và gạo đồ non-basmati. Những loại gạo này chiếm phần lớn hàng xuất khẩu của Ấn Độ và hiện không bị hạn chế xuất khẩu. Ngoài ra, gạo không phải là lương thực chính với phần lớn dân số ở phương Tây.
Các nhà kinh doanh gạo basmati cũng khá lạc quan về việc bán được giá cao hơn trên thị trường toàn cầu trong bối cảnh nhu cầu có thể tăng đột biến.
Với Ấn Độ, lượng gạo dự trữ trong các kho của Tập đoàn Lương thực Ấn Độ (FCI) đủ cao, nhưng lượng gạo gieo năm nay đã giảm ở một số khu vực và tin tức từ các bang sản xuất gạo như Chhattisgarh và Odisha cũng không khả quan, đặc biệt là do thời tiết thất thường.
Ngoài Chhattisgarh và Odisha, các bang sản xuất lúa gạo lớn của Ấn Độ là Tây Bengal, Uttar Pradesh, Andhra Pradesh, Punjab, Tamil Nadu và Bihar.
Có tới 72% trang trại trồng lúa của đất nước nằm ở những bang này và sản xuất hơn 75% lượng gạo của Ấn Độ. Theo thông tin từ Chính phủ, tới thời điểm này của niên vụ 2022 - 2023, thu mua gạo từ những bang này đã đạt 52,06 triệu tấn.
Theo RT, Chính phủ Ấn Độ muốn đạt được các mục tiêu an ninh lương thực trong bối cảnh có những bất ổn toàn cầu, thời tiết thay đổi cũng như những sự cố không lường trước được có thể đòi hỏi phải huy động nhiều nguồn lực, trong đó có cung cấp ngũ cốc.
Dù ưu tiên "Ấn Độ trên hết" với động thái cấm xuất khẩu gạo, nhưng chính phủ Ấn Độ cũng khẳng định, sẵn sàng đàm phán song phương với các nước liên quan tới lệnh cấm xuất khẩu này nếu có trường hợp khẩn cấp.
Cây viết Ullekh NP của RT lưu ý, trong bất kỳ quyết định kinh tế nào dường như cũng có khía cạnh chính trị. Do vậy, trong thời gian chuẩn bị cho cuộc tổng tuyển cử của Ấn Độ vào năm sau, lệnh cấm xuất khẩu gạo được xem là một quyết định kinh tế khôn ngoan bởi lẽ lạm phát lương thực và những khó khăn cùng lúc mà người dân phải đối mặt có thể quyết định tới lá phiếu của họ trong cuộc bầu cử này.
