Tái diễn tình trạng cạn kiệt vaccine
Thực trạng thiếu vaccine tiêm chủng mở rộng tái diễn nhiều lần từ đầu năm 2023 mà vẫn chưa được giải quyết, quan điểm của bà về vấn đề này ra sao?
- Vaccine trong Chương trình tiêm chủng mở rộng tại nhiều địa phương trên cả nước lại đang tái diễn tình trạng cạn kiệt. Tại Hà Nội, nhiều loại vaccine đã hết từ tháng 9, tháng 10.2023, vaccine 5 trong 1 chỉ còn cầm cự được đến tháng 12.
Song nghịch lý là vaccine tiêm chủng mở rộng cạn kiệt, thì vaccine dịch vụ vẫn không thiếu loại nào. Nhiều cơ sở tiêm chủng đã khuyên bố mẹ cho con tiêm dịch vụ để đảm bảo sức khỏe, không bỏ sót mũi tiêm nhắc lại.
Câu hỏi đặt ra, là tại sao mua vaccine bằng tiền Nhà nước lại không được?
- Kinh nghiệm qua đại dịch đã cho thấy, Việt Nam có nguồn tiền, có nguồn quỹ vaccine do nhân dân đóng góp nhưng không mua được vaccine, mà phải “mua ké” cùng tư nhân.
Bộ làm không được thì đưa về địa phương có làm được hay không? Nếu tôi là Bộ trưởng hay Thứ trưởng, khi đặt bút ký chuyển về địa phương thì đã là rất thất bại rồi.
Tới ngày tới giờ không đấu thầu được, hậu quả nhãn tiền là không có vaccine cho tiêm chủng mở rộng. Không thể nói nguồn cung bị ngắt. Vì nếu nguồn cung bị ngắt thì vaccine đó đã không có trong vaccine dịch vụ. Vaccine dịch vụ vẫn có đủ, riêng vaccine mua bằng tiền Nhà nước là không đủ. Đây là tự mình làm khó mình.
Vậy đâu là nguyên nhân của tình trạng này, thưa bà?
- Về khách quan, có thể coi khó khăn đã đi qua, do vậy, nguyên nhân là đứt đoạn về cung ứng đã đỡ rồi, kinh tế bắt đầu hồi phục…
Về chủ quan, chúng ta có khuynh hướng cái gì cũng đấu thầu, mà Luật Đấu thầu các đại biểu đã đấu tranh, tranh luận rất nhiều, nhưng hầu như không có gì khác biệt cho y tế. Do vậy, vẫn chưa thể giải quyết tận gốc được vấn đề. Người làm trong ngành Y tế khi thực hiện đấu thầu đã gặp rất nhiều cản trở. Cái chính là họ cũng lo sợ bị xử lý nếu làm sai.
Năm 2022, chúng ta đã thực hiện đấu thầu vaccine không được, kể cả có sự tham gia của Bộ Y tế. Đến năm 2023, chuyển nguồn đấu thầu vaccine và đưa về cho địa phương thực hiện.
Rõ ràng, chúng ta chưa có thay đổi trong tư duy: “Cái gì khó là đẩy cho cấp dưới làm dù rằng đã biết trước là làm không được”.
Nếu áp dụng máy móc, chắc chắn việc thiếu thuốc, thiết bị còn kéo dài
Vậy theo bà, giải pháp nào để khắc phục tình trạng này?
- Tiền nào cũng là tiền. Ngân sách Nhà nước, ngân sách địa phương không có gì khác nhau. Vẫn có những nhóm thuốc đấu thầu Quốc gia được, vậy tại sao vaccine lại không thực hiện được như vậy, thực hiện đấu thầu ở Bộ, đưa nguồn vaccine về các Viện và các địa phương đăng ký lấy vaccine về. Lúc đó, thanh toán thì nguồn tiền đều là của ngân sách. Vậy tại sao lại không thực hiện?
Bộ Y tế ở cương vị đại diện Quốc gia tham gia đấu thầu. Trong khi, vaccine chỉ có một vài nguồn cung cấp. Do vậy, đấu thầu tập trung Quốc gia là hoàn toàn hợp lý.
Điều quan trọng nữa là thái độ khi xử lý công việc, ai cũng không muốn nhận trách nhiệm về mình, để không bị xử lý. Nhưng còn mục tiêu cuối cùng là phục vụ người dân thì lại bỏ mặc.
Cũng cần lưu ý, thuốc là một mặt hàng đặc biệt, với hàng trăm mặt hàng cho một loại bệnh. Do vậy, nếu áp dụng máy móc việc đấu thầu vào thuốc và các trang thiết bị y tế thì câu chuyện “thiếu” này chắc chắn còn kéo dài.
Liệu có đảm bảo đấu thầu là không tiêu cực? Hay chính đấu thầu làm phát sinh tiêu cực?
- Đấu thầu vẫn có thể có những kẽ hở để lọt tiêu cực. Với đặc thù ngành Y tế, đấu thầu càng tốn công sức, tốn thời gian.
Thuốc rẻ thì mới trúng thầu, nhưng thuốc rẻ thì bệnh nhân không tin, chưa kể một số doanh nghiệp dược làm ăn “chộp giật”, khi thấy mặt hàng nào bán chạy thì sẽ nhập nguyên liệu về sản xuất, thay vì nghiên cứu thuốc mới. Đây là cơ chế tạo thuốc Generic (là bản sao của thuốc biệt dược với thành phần hoạt chất tương tự nhau - PV).
Thuốc Brand đắt là điều đương nhiên, nhưng thuốc Generic là những thuốc hết hạn bản quyền, ai cũng được quyền làm thì thuốc sẽ rẻ. Như vậy, chúng ta đang hướng đến một nền y tế giá rẻ và gây hại.
Chúng ta vẫn phải lưu ý đến yếu tố giá thành, nhưng vẫn phải tăng cường yếu tố chủ động của bệnh viện. Như các bệnh viện tư nhân, họ không hề thiếu thuốc và việc mua thuốc khống chế bằng định suất.
Theo đó, cần lên kế hoạch, một bệnh viện mỗi năm có cơ cấu bệnh tật như thế nào, dự kiến bao nhiêu bệnh nhân, áng chừng chi trả BHYT bao nhiêu... và tự thương lượng, tự mua thuốc.
Xin cảm ơn bà!
